Wetenschappers hebben het mysterie van een oud verloren continent opgelost

Wetenschappers hebben de missende stukken van een verloren continent ontdekt dat ooit aan Australië vastzat toen dinosauriërs nog de aarde bewandelden, aldus een nieuw onderzoek. De verspreide overblijfselen van deze oeroude landmassa, ook wel Argoland genoemd, liggen begraven onder delen van Zuidoost-Aziatische landen, zoals Indonesië en Myanmar, en geven ons een nieuwe blik op het diepe verleden van deze dynamische regio. 

Onderzoekers staan al tientallen jaren perplex van de verdwijning van een enorme, 4800 kilometer lange landmassa, ook wel bekend als Argoland, die 155 miljoen jaar geleden, tijdens het Jura-tijdperk, aan noordwestelijk Australië grensde. 

Ze weten nu dat Argoland bestond omdat het een enorme oppervlakte oude zeebodem creëerde terwijl het noordwaarts bewoog, die ook wel de Argodiepzeevlakte wordt genoemd. De prikkelende voetstappen van deze oeroude landmassa leiden naar Zuidoost-Azië, maar dan lijkt het spoor ineens op te houden, zonder enig teken van een enorm continentaal stuk dat onder de regio begraven ligt. 

Nu denken Eldert Advokaat en Douwe van Hinsbergen, een stel geologen van de Universiteit Utrecht, dat de korst van Argoland al zo’n 300 miljoen jaar geleden begon te versplinteren en kleinere eilanden begon te vormen (die zij een “Argopelago” noemen), toen Antarctica, Zuid-Amerika, Afrika, Australië en India nog deel uitmaakten van het supercontinent Gondwana. 

De onderzoekers hebben nu de “van Gondwana afkomstige blokken en mega-units Zuidwest-Borneo, Groot-Paternoster, Oost-Java, Zuid-Sulawesi, West-Burma en Mount Victoria Land geïdentificeerd als fragmenten die collectief delen van Argoland zouden kunnen vertegenwoordigen,” aldus een onderzoek dat deze maand in Gondwana Research werd gepubliceerd. 

“Het grote nieuws is dat we nu kunnen zeggen dat we weten hoeveel korst hier was, we weten dat het erg hoog was uitgerekt, en we kunnen het verantwoorden in het geologisch archief dat we in Zuidoost-Azië vinden,” zegt Advokaat in een telefoongesprek met Motherboard. “Continenten raken niet zomaar spoorloos kwijt. We kunnen ze nog steeds vinden, en dat betekent dat we redelijk betrouwbare reconstructies kunnen maken van hoe de aarde er diep in het geologische verleden uitzag.”

Advokaat begon zijn zoektocht om de overblijfselen van Argoland te vinden zo’n zeven jaar geleden, toen hij de oorsprong van stenen op het Indonesische eiland Sulawesi aan het bestuderen was, en de algemene continentale bewegingen van deze regio door geologische tijdperken reconstrueerde. Hij werkte samen aan het project met Van Hinsbergen, die al eerder een verloren Gondwanaans continent ontdekte, genaamd Groter Adria, dat nu 1600 kilometer onder Europa ligt begraven.

Met behulp van recent vrijgegeven paleomagnetische observaties denkt het team nu de mysterieuze verdwijning van Argoland te hebben opgelost. Eerdere pogingen om dit continent in Zuidoost-Azië te vinden werden verijdeld door de eigenaardig rommelige leeftijden van gesteentes in deze regio, die de verwachtingen van een enkele begraven landmassa tegenspreken. Advokaat en Van Hinsbergen stellen nu dat het continent al een dynamische mix van eilanden en oceanische bekkens was toen het zich in de Jura van Australië afsplitste, iets wat het verhaal van diens noordwaartse drift compliceerde. 

De lagere delen van Argoland werden uiteindelijk opgeslokt door de subductiezone van de Sundatrog, een breuklijn waar de Indo-Australische continentale plaat door de Euraziatische continentale plaat de aardmantel in wordt geduwd. Tijdens dit proces werd een deel van de bovenste korst van het verloren continent op het land en de zeebodem “geschraapt” die vandaag de dag nog bestaan. Dit verhaal helpt verklaren hoe de overblijfselen van Argoland opgestapeld naast andere steenlagen met verbazingwekkend diverse leeftijden beland zijn.

“We hebben dit soort vensters alleen maar op kleine plekken, waar we dat oudere korstmateriaal aan de oppervlakte kunnen zien, en het grotendeels is bedekt door jongere sedimenten,” zegt Advokaat. “Het is erg gefragmenteerd, maar dat wat blootgesteld ligt kan je veel informatie geven.”

“Het laatste ding dat we willen doen is uitvogelen wanneer de bekkens zijn geopend, en dus wanneer Argoland begon te verscheuren,” gaat hij verder. “Dat is waar we naar op zoek zijn. We proberen al die evenementen van deformatie af te pellen, dus eigenlijk proberen we het weer te herstellen naar hoe het er ooit uitzag.”

Om dat te bereiken wil Advokaat de geologische puzzel van de geschiedenis van de regio nog verder oplossen, waaronder het verhaal van hoe Argoland aanvankelijk op begon te breken aan het begin van het tijdperk van de dinosauriërs, en hoe het uiteindelijk tussen de lagen van Zuidoost-Azië terecht is gekomen

“Het is een flinke opluchting om het eindelijk afgerond te hebben,” zegt Advokaat, verwijzend naar het onderzoek. “Maar de waarheid is altijd tijdelijk. De waarheid is wat we tot dusver weten, totdat iemand met nieuwe kennis komt, en dan moeten we het aanpassen. Dus in die zin is het een levend wezen. Het is een levend document.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE US.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.