Een ode aan Bruno Varela, de stille ster van dit Ajax

Er zijn dit seizoen wereldwijd al ontelbaar veel artikelen geschreven over het sterke seizoen van Ajax, waarin de Amsterdammers voor het eerst sinds 2002 de dubbel pakten. De strekking is veelal hetzelfde: Frenkie de Jong is de nieuwe Johan Cruijff, Matthijs de Ligt is een pantservoertuig in het lichaam van een jonge verdediger en David Neres lijkt continu knetterstoned te zijn, maar dribbelt ondertussen wel langs verdedigers alsof hij aan het salsadansen is.

Ook vrijwel alle andere selectiespelers zijn bejubeld en bestookt met veren op ongemakkelijke plekken, en terecht. Er is echter één man die altijd vergeten lijkt te worden. Hij is er altijd bij, maar niemand weet precies wie hij is en wat hij doet. Een haast enigmatische verschijning die constant staat te juichen en zo vaak bij succes betrokken is dat hij haast wel de reden voor dat succes moet zijn. Het is tijd voor een ode aan deze man. Een ode aan Bruno Varela, de stille ster van dit Ajax.

Terug naar zondag 20 januari, ver voordat Ajax een internationale-topclub-vretende stuntploeg was. Hier begint het verhaal van Varela en Ajax, al weet de keeper dat zelf nog niet eens. Ajax heeft net in eigen huis met 4-4 gelijkgespeeld tegen SC Heerenveen. De supporters zijn boos, en in het bijzonder op Kostas Lamprou, de doelman die de geblesseerde André Onana moest vervangen. Lamprou maakte op z’n zachtst gezegd geen denderende indruk.

Lamprou is niet alleen van een lager niveau dan Onana, maar ook nogal klein. Althans, relatief klein. In een land als Bolivia zou hij met zijn 1,76 meter prima mee kunnen komen. Het ongelukkige van de situatie is alleen dat hij niet in Bolivia woont, maar in Nederland, waar hij na de wedstrijd tegen Heerenveen weinig goeds meer kan doen bij de supporters. Door sommigen wordt hij zelfs bedreigd.

Technisch directeur Marc Overmars weet dat er iets moet veranderen. Hij raadpleegt zijn zogenaamde ‘schaduwlijstjes’, in de hoop een nieuwe, geschikte reservedoelman te vinden. De vereisten, naast gewoon kunnen keepen, zijn duidelijk: een grote vent, die ondanks zijn grote gestalte niet al te veel opvalt.

En toen was daar Bruno Varela.

Toen de Portugese doelman op 29 januari 2019 gepresenteerd werd bij Ajax, was er nog niet veel over hem bekend. Hij was overgekomen van Benfica, waar hij vooral op de bank zat. Het jaar daarvoor stond Varela bijna altijd in de basis, kwam hij in de Champions League in actie en werd hij zelfs opgeroepen voor het Portugese nationale elftal. Een aantal Engelse clubs hadden afgelopen zomer interesse, maar tot een transfer kwam het niet. Varela leek in de winterstop naar Kasimpasa te gaan, maar daar kwam hij niet door de medische keuring vanwege een schouderblessure. Toen gooide Overmars zijn hengel uit, en ging hij naar Amsterdam.

De vraag rees hoe Ajax plotseling terecht was gekomen bij een Portugese reservedoelman, waar de meeste fans nog nooit van hadden gehoord. Trainer Erik ten Hag verschafte al snel duidelijkheid: “Hij was bekend bij de scouting en komt ook vanuit mijn netwerk.” Hoe dat netwerk er verder precies uitziet is niet geheel bekend – heeft Ten Hag overal ter wereld mannetjes die elk moment van de dag klaarstaan om Ajax-spelers te vervangen? – maar Varela had blijkbaar in het verleden genoeg gedaan om de trainer te overtuigen.

Op het moment dat de keeper zijn contract ondertekende, droeg hij een zwart, glanzend jasje en een groen overhemd. Hij had twee oorbellen in, een beugeltje, een gouden horloge om zijn pols en een bescheiden snor die al sinds begin jaren tachtig boven zijn lippen leek te hangen. Deze man kwam niet om te spelen, maar om de show te stelen.

Kort na zijn komst gaf Varela een paar interviewtjes, waarin hij wat informatie over zichzelf prijsgaf. “Ik ben een beetje gek, zoals alle keepers dat zijn,” zei hij bijvoorbeeld, en hij bleek ook een groot fan van Edwin van der Sar te zijn (“Hij is lang, net als ik”). Ook benoemde hij zijn kwaliteiten als keeper: “Ik ben behendig, lenig en snel.”

Even bleef het vervolgens stil rondom Varela – zoals dat hoort bij een reservekeeper. Fast forward naar dinsdag 5 maart. Ajax heeft zojuist Real Madrid met 1-4 vernederd, en de spelers vieren een uitgebreid feestje met de dolgelukkige supporters. Als alle Ajacieden weer in de kleedkamer zijn, besluit een klein groepje spelers om toch nog even naar de fans te gaan: Matthijs de Ligt, André Onana, Donny van de Beek en… Bruno Varela.

In de periode daarna verscheen Varela steevast met een grote glimlach op de officiële Ajax-kanalen en de instagramstories van zijn teamgenoten. Hij stond dan niet op het veld, maar was alsnog overal. In een interview met Ajax TV – waarin te zien is hoe Varela casual de Amsterdamse pont neemt – vertelde hij hoe hij met zijn vrouw, kind en hond in Amstelveen woont, en over zijn vriendschap met Onana. Hij maakte een rustige en haast verlegen indruk.

Desalniettemin stond Varela na de overwinning bij Juventus wederom te springen, te schreeuwen en te juichen in de kleedkamer. Dat is zijn domein. Voor Varela begint het echte werk pas na de wedstrijd, als er gehost en gefeest moet worden. De reservedoelman beschikt over een kwaliteit waar je nauwelijks op kunt trainen: sterk zijn in de kleedkamer. Of eigenlijk is ‘sterk’ nog zwak uitgedrukt. De Portugees is de absolute koning van de derde helft.

Ook na de gewonnen bekerfinale tegen Willem II stond de doelman te feesten, en wachtte hij ongeduldig totdat hij met de zilveren dennenappel op de foto mocht. Op de teamfoto was hij, bedoeld of niet, het stralende middelpunt. Varela was net een supporter die een prijsvraag heeft gewonnen en daardoor het hele seizoen met de spelers mag rondhangen. Ook bij terugkomst in Amsterdam liet hij zien zijn rol serieus te nemen – hij had geen flauw idee wat de supporters zongen, maar dat was uiteraard bijzaak:

Varela mag dan ogen als een waardevolle toevoeging, maar wat zeggen de statistieken eigenlijk? De feiten tot nu toe: de doelman heeft dit seizoen nul officiële wedstrijden bij Ajax gekeept, maar desondanks twee prijzen gepakt. Sinds zijn komst heeft hij vier keer niet op de bank gezeten vanwege blessures, en wat gebeurde er die wedstrijden? Ajax verloor van Real Madrid en Heracles Almelo. Daarmee wil ik niet beweren dat Varela de sleutel is tot het succes van Ajax, maar ook niet dat hij dat níet is.

Tijdens de slotminuten van de thuiswedstrijd tegen Tottenham Hotspur zat Varela op de bank, te loeren op een feestje. Waarschijnlijk had hij de ballonnen al in de kleedkamer opgehangen en zijn telefoon alvast in selfie-modus staan, bedreven als hij is. Maar we weten allemaal hoe dat afliep. Misschien dat hij daarom na de gewonnen thuiswedstrijd tegen FC Utrecht – waarin Ajax officieus kampioen werd – relatief in de luwte bleef. Afgezien van de gebruikelijke updates die hij op Instagram gaf, natuurlijk.

Na de laatste wedstrijd van het seizoen, tegen De Graafschap, kon Varela definitief losgaan. En alsof dat nog niet genoeg is, kan ook Benfica dit weekend kampioen worden, de club waar hij nog altijd onder contract staat. En waar hij evenmin een minuut keepte, in het eerste elftal dit seizoen. Drie prijzen, zonder te spelen. Het zijn elite-cijfers.

In het contract van Bruno Varela staat een optie tot koop. Of Ajax deze gaat lichten is nog niet bekend, dus of Varela blijft – als talisman, mascotte en feestbeest ineen – zal de toekomst uitwijzen. Om zijn mythische status nog mythischer te maken, zou het misschien wel het best zijn als hij vertrekt. Dan zou hij met meer prijzen dan speelminuten vertrekken, en voor altijd een raadsel blijven.