Je kunt deze verkiezingen stemmen op mensen die te links zijn voor de SP

Vanaf de jaren tachtig zijn steeds meer overheidstaken overgelaten aan de vrije markt, omdat alles daardoor efficiënter, beter en goedkoper geregeld zou worden. Dat bleek een miscalculatie: wonen in de stad is voor veel mensen onbetaalbaar geworden, studenten worden onder het mom van “investeren in jezelf” diep de schulden in gedwongen en de zorg wordt geplaagd door wachtrijen en personeelstekorten. Het kapitalistische systeem, dat sterk leunt op dat idee van de vrije markt lijkt daarmee failliet. Het rood kleuren van een halve vierkante centimeter tijdens de gemeenteraadsverkiezingen voelt vergeleken bij die uitzichtloze problemen misschien als een triviale daad. Toch zijn er deze verkiezingen voor het eerst in decennia nieuwe partijen actief die er uitgesproken marxistische ideeën op na houden. En het revolutionaire nieuws is: dat begint lokaal. 

Het bieden van een radicaal links alternatief voor het kapitalisme is niet helemaal nieuw in de Nederlandse politiek: BIJ1, de partij die al vier jaar in de Amsterdamse gemeenteraad vertegenwoordigd is en ook een zetel in de Tweede Kamer heeft, lost de problemen liever collectief op dan via marktwerking en heeft een sterke focus op gelijkheid en rechtvaardigheid. Wat wel nieuw is, is dat er deze keer partijen meedoen die zich niet alleen qua ideeën maar ook qua werkwijze laten inspireren door marxistische en socialistische denkers uit de negentiende en het begin van de twintigste eeuw. 

Vorig jaar stootte de SP haar jongerentak ROOD af omdat die vol zou zitten met “zolderkamercommunisten”, die geradicaliseerd zouden zijn door communistische memes, wandelverenigingen naar sociaal-democratisch model en marxistische discussiegroepen. Veel jonge SP-leden die ook in ROOD actief waren kregen de keuze tussen het opzeggen van hun lidmaatschap van de ex-jongerenbeweging, of uit de partij getrapt worden. 

Maar zo gemakkelijk kwam de SP niet van haar “geradicaliseerde” leden af. In Utrecht en Amsterdam richtten ze nieuwe partijen op: respectievelijk de Socialisten Utrecht en de Democratisch Socialisten Amsterdam. In Rotterdam werd Arno van der Veen geroyeerd vanwege zijn ROOD-lidmaatschap, terwijl hij eerder was verkozen tot lijsttrekker. Hij doet nu aan de verkiezingen mee namens zijn nieuwe partij Socialisten 010. Arno zegt dat driekwart van de SP’ers hem volgde naar die partij. Bovendien behield de nieuwe partij het SP-partijpand aan de Gaffelstraat, waar ik hem opzoek. De overname van het pand verliep ironisch genoeg volgens de kapitalistische wetmatigheid dat wie betaalt, bepaalt: “Het afdelingsbestuur van de SP is nu het afdelingsbestuur van de Socialisten 010, en wij hebben netjes de huur overgemaakt.” Het SP-bord dat boven de deur hing is nu met de letters naar binnen gedraaid, en herinnert zo nog aan de vorige functie van het gebouw. 

“We zijn doorgegaan met wat we altijd al deden,” vat Arno de hele situatie samen. “Vorig jaar werden we verkozen met een jonge, vernieuwende lijst met als doel om verbinding te zoeken met de actieve bewegingen in de stad: de klimaatbeweging, de Black Lives Matter-beweging, de Voor 14-beweging. Die activistische groepen zijn de linkse partijen echt aan het uitdagen, ook op de inhoud.” Dat klinkt als een prima plan om de toch wat oubollige SP weer nieuw elan te geven, maar daar dacht de SP zelf uiteindelijk toch anders over. “Op landelijk niveau viel dat heel lastig, maar het werd ons ook echt onmogelijk gemaakt,” zegt Arno, waarmee hij bedoelt dat hij en een aantal anderen uit de partij werden gegooid. “Als Black Lives Matter hier in de stad demonstreert, dan vallen termen als institutioneel racisme, bijvoorbeeld bij de politie. De landelijke SP vindt het ontzettend moeilijk om te zeggen: dat is er. Terwijl we het in Rotterdam aan de lijve ondervinden, en er ook onderzoek na onderzoek verschijnt waarin dat wordt bewezen. Nu kunnen we vrijuit daartegen in actie komen.” 

De SP raakte door de zuivering van de rebelse ROOD-leden een groot deel van hun meest trouwe partijleden kwijt. Toch slaagden ze erin om zelf ook weer een lijst op te tuigen in Rotterdam. Volgens een recente peiling zullen de socialistische stemmen verdeeld worden tussen de Socialisten 010 en de SP. Waar de SP eerder vijf procent van de stemmen haalde, halen nu beide partijen twee procent. Volgens Arno gaat dat niet in tegen Marx’ oproep aan arbeiders om zich te verenigen. “Ik strijd niet per se tegen de SP, al ligt dat andersom wat lastiger. Ik gun hen van harte een zetel. Voor mij zit de uitdaging erin om het beleid van Leefbaar Rotterdam en de VVD te keren.” Arno zegt dat hij gelooft dat de linkse beweging er met verschillende tactieken wel kan komen. “Wat mis ging binnen de SP is dat die discussie niet gevoerd werd, ik probeer dat juist wel te doen en iedereen een plek te bieden.” 

Daarmee doelt hij ook op eventuele communisten. “Ik zie niet zoveel heil in de wereld waar we nu in leven. Net als heel veel andere mensen in Nederland, of die zich nu communist noemen, anti-kapitalist, socialist, anarchist, of sociaal-democraat. Om dat allemaal zolderkamercommunisten te noemen, gaat voor mij te ver. Het zou ook voorbijgaan aan al onze activiteiten, want bij Socialisten 010 komen we ook op straat.” Hij serveert de grap met een stalen gezicht uit. 

Ergens begrijp ik wel waarom de SP zenuwachtig werd van de communistische flirt op haar linkerflank. Zelf waren ze juist bezig om een acceptabele coalitiepartner te worden, en zelfs niet uitsloten zitting te nemen in een kabinet met de VVD. Of je Arno nu een communist noemt of niet, zijn ideale samenleving is in ieder geval de nachtmerrie van elke VVD’er. “Geen kapitalisme, dat zou prachtig zijn. Wij zien een socialistische maatschappij voor ons. Dat wil zeggen dat we collectief zeggenschap moeten hebben over bedrijven, energiemaatschappijen, de wijk waar je in woont.” Arno wil bovendien wel toegeven dat hij streeft naar wat Marx de klassenloze samenleving noemt.

Experimenten met communistische systemen liepen in de praktijk vaak uit op totalitaire staten, zoals de Sovjet-Unie, en rechtse en liberale politici en opiniemakers hebben dat er tot vervelens toe ingewreven. Maar Arno en de Socialisten 010 zijn ervan overtuigd dat hun visie ook op een democratische manier kan worden gerealiseerd. Aan socialistische ideeën op zich is volgens Arno namelijk weinig extreems of radicaals. “De bizarre ongelijkheid waar we nu mee te maken hebben vind ik radicaal, de miljoenen vluchtelingen die er zijn, dát vind ik radicaal,” zegt hij. In plaats van te steggelen over het ideologische label, wil Arno het besef dat het ook anders kan op een praktische manier op de mensen overbrengen. “We willen de belangrijke dingen in Rotterdam regelen via coöperaties. Door daaraan bij te dragen leren mensen ook om breder na te denken over het collectief.” Dat leren meepraten en meedoen is volgens Arno cruciaal. Zo kan iedereen die gewend is dat de markt de dingen wel (of niet) oplost ervaren hoe het is om zelf het heft in handen te hebben.

Hij wil de mensen bovendien helpen om zelfstandig beslissingen te maken. “Als bewoners opstaan geef je ze een stem in de raad, maar ook andersom: we willen wat er in de raad gebeurt ook uitleggen aan de bewoners zodat ze weten wat dat voor hen betekent. Nu komt na de stemming een onderhandeling met mensen met veel geld, die vaak een directe ingang in het stadhuis hebben. Die zeggen dan: dit willen we niet, want dan gaan we misschien weg met ons bedrijf. En dit wel. Voor mij zou de ideale wereld een wereld zijn waarin iedereen daadwerkelijk één stem heeft, en niet de een meer te zeggen heeft omdat ‘ie meer poen heeft, of meer aandelen.”