Een camera maken van politiewapens

Bij het verlaten van het politiebureau van Bordeaux op 3 mei 2019 had Steven Monteau bevestiging gekregen dat de camera die hij was komen ophalen niet alledaags was. "Volgens de legende heeft de camera alle kantoren van het politiebureau bezocht voordat hij bij mij werd teruggebracht", zegt hij geamuseerd.

Maar twee dagen eerder, toen hij de camera wilde gebruiken tijdens de 1 mei-optocht in de Gironde, vielen de politieagenten letterlijk over hem heen. De camera werd opengereten en in beslag genomen en Steven werd gearresteerd. "Het klopt dat het op een bom lijkt... aangezien het met die van hun is gemaakt", geeft de fotograaf toe. Het apparaat is volledig gemaakt van politiegranaten, om precies te zijn. Alleen de lens, gemaakt van plastic, wijkt af van de uitdaging van de maker. "De sluiter komt uit de lepel van een GLI-F4-granaat en de lens is een traangasgranaat", zegt Steven, die per ongeluk een specialist in Franse politiewapens is geworden. "De camera en de twee filmaandrijfhendels komen van traangasgranaten en hun DPR-aandrijvers, die normaal gesproken op Cougar-granaatwerpers zitten.

Het creatieve proces blijft experimenteel, om nog maar te zwijgen van de sporen die het knuppelen op de camera heeft achtergelaten: het licht lekt vaak, het gebruik van film is anarchistisch en de ontspanner is onbetrouwbaar. Logischerwijs weerspiegelen de foto's deze rauwheid. Ze vertonen vooral veel vignettering - de hoeken zijn donkerder. Steven ziet dit artistieke effect als een voortzetting van de protestachtige sfeer: "Het is vergelijkbaar met wat er gebeurt als je je ogen dichtknijpt in een rookwolk. Ondanks zijn chaotische bestaan, en meer dan vier jaar na zijn geboorte, werkt de camera nog steeds, nu beschermd tegen de omzwervingen van de politie door een kartonnen doos met de tekst "PRESS". 

Vijf jaar geleden begon in Frankrijk de sociale beweging ‘les gilets jaunes’. Rond de rotondes in het land verzamelden ontevreden burgers die protesteerden tegen de stijgende prijzen en de ongelijkheden van het kapitalistische systeem. "Ondanks de slechte reputatie die ze van sommige media hebben gekregen, heb ik nog nooit zoveel menselijkheid en hoop op een rechtvaardigere toekomst gevoeld", zegt Steven vandaag.

Om hun eisen zo dicht mogelijk bij de beleidsmakers bekend te maken, besloten de gele hesjes al snel om in de stadscentra van de grote steden te marcheren. Deze centra werden het toneel van botsingen tussen demonstranten en politie. Die laatsten gooiden elk weekend een heel arsenaal granaten naar de betogers. "Een groep vrienden en ik verzamelden alles wat we konden vinden om meer te weten te komen over de wapens die in de straten van de stad rondslingerden", herinnert Steven zich. Hij was aanwezig bij de protesten in Bordeaux en zag hoe de gele hesjes ernstig gewond raakten door gevaarlijke rondvliegende voorwerpen. Het eerste idee dat hij bedacht was om een kerstboom te versieren met de ingezamelde munitie en deze vervolgens te veilen om de gezondheids- en juridische kosten van de gewonden te betalen. "In Frankrijk verminken ze je, maar zorgen ze goed voor je", had zijn vriend Antoine Boudinet hem verteld. Antoine’s hand werd in december 2018 afgerukt door een GLI-F4 granaat die 26 gram TNT bevat en waarvan het gebruik in Frankrijk in 2020 werd verboden.

Een andere demonstrant verloor tijdens deze acties het gebruik van zijn oog. “Dat was bijzonder verontrustend," zegt Steven. We plaatsten het projectiel ter hoogte van onze wenkbrauw om ons voor te stellen wat een inslag met hoge snelheid zou kunnen doen. Dat bracht me op het idee om de kogel te gebruiken als een zoeker voor een camera. Een paar uur knutselen volgde in het begin van 2019, om de camera geboren te laten worden. "Een oog voor een oog", zegt hij, eraan toevoegend dat de foto's "retour afzender" zijn.

Steven zag dit als een kans om "kunst te maken met de middelen die worden gebruikt om de bevolking te controleren" en heeft sindsdien zijn gereedschap gebruikt om sociale strijd te documenteren op zijn eigen manier: "Mensen zeggen dat fotojournalisten onpartijdig moeten zijn. Persoonlijk wil ik vastleggen wat er gaande is en tegelijkertijd deel uitmaken van de beweging.” Deze militante houding leidt hem weg van de codes van het beroep. Het verhaal van de camera is ook het verhaal van de radicalisering van zijn ideeën. Vóór de gilets jaunes was hij niet erg politiek en probeerde hij "zonder het systeem te werken", met name door Le Volcan te runnen, een collectieve creatieve ruimte in Bordeaux die zich richt op hergebruik en de circulaire economie. Nu heeft Steven besloten om "tegen het systeem" te vechten.  

Zijn foto's, gedeeld op Instagram en tijdens een tentoonstelling in Le Volcan in mei 2019 ter gelegenheid van de zes maanden van de gilets jaunes, hebben hem onder de aandacht gebracht van radicalere activisten, die hem toestemming gaven om hen te fotograferen. En hoewel wat hij op film vastlegt meestal symbolisch, materieel of fysiek gewelddadig is, wil hij nu af van de codes van riot porn: "Ik wil de schoonheid van directe democratie en haar creaties laten zien." 

Fysiek gezien zal hij de prijs betalen voor zijn artistieke houding: op 23 maart werd hij tijdens een demonstratie tegen de pensioenhervorming in Parijs met een wapenstok op het hoofd geslagen. Diagnose: hoofdletsel. Een tegenslag die koren op de molen is van zijn collega's, die hem de bijnaam "Fiché S" geven.

Als technicus-regisseur bij een hedendaagse kunstinstelling in Bordeaux wil Steven dat zijn fotografisch werk ook mensen buiten de overtuigde kring aanspreekt. Hij ziet zichzelf als een brug tussen de wereld van het activisme en de meer ongevoelige wereld van de kunst, die soms afwijzend staat tegenover sociale bewegingen en in het bijzonder de Gilets jaunes. "Veel mensen die niet bijzonder militant zijn, waren door mijn werk gegrepen, voordat ze vraagtekens zetten bij de wapens die de politie heeft." Een succes, vindt hij, want hij waarschuwt voor "de autoritaire glijbaan die Frankrijk ondergaat".

Volg Steven op Instagram.

Suivez Steven sur Instagram.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.