Vroege samenlevingen aten helemaal niet zoveel vlees als we dachten

If you try to picture a paleo diet, scenes of a caveperson tearing hunks of animal flesh off a bone probably come to mind. But new analysis of remains from an ancient Andean culture has revealed that these hunter-gatherers mostly survived off plants, not meat—a blow for die-hard paleo-gym-bros everywhere. Asl je je een paleo-dieet probeert voor te stellen, moet je waarschijnlijk denken aan een holbewoner die stukken rauw vlees van een bot scheurt. Maar een nieuwe analyse van overblijfselen van een oude cultuur uit de Andes heeft onthuld dat deze jager-verzamelaars voornamelijk van planten leefden, niet van vlees – een harde klap voor alle paleo-gymbro’s onder ons.

In een onderzoek dat in PLoS ONE werd gepubliceerd hebben onderzoekers de chemische samenstelling onderzocht van 9000 tot 6500 jaar oude menselijke botten uit de Wilamaya Patjxa- en Soro Mik’aya Patjxa-sites in Peru, en geconcludeerd dat het dieet van deze groep mensen voor bijna 80 procent plantaardig was. 

Deze vondsten weerleggen het breed gedragen idee  – en zelfs eerder wetenschappelijk bewijs – dat vroege Andesvolkeren de voorkeur hadden voor het eten van lama-achtige dieren en herten. Zelfs bij recente opgravingen zijn er pijlpunten, overgebleven schilfers van stenen werktuigen en dierlijke botten gevonden – die allemaal op een vleesrijk dieet lijken te wijzen. 

“Als je me voor dit onderzoek had gesproken en me had gevraagd hoe het dieet van vroege mensen in de Andes eruitzag, had ik je vol vertrouwen gezegd dat het voor ongeveer 80 procent uit vlees bestond en voor 20 procent uit planten. Maar het is eigenlijk precies omgekeerd,” vertelt medeauteur en archeoloog Randy Haas aan Motherboard. 

Harde materialen als botten of steen blijven beter bewaard dan planten, dus als onderzoekers deze materialen bij een site vinden dan weten ze nog niets over hoeveel vlees mensen daadwerkelijk aten. Het bewijs voor jacht is volgens Haas waarschijnlijk “enorm opgeblazen,” waardoor er veel ruimte is geweest voor interpretatie en misvattingen. 

In het nieuwe onderzoek zijn hij en zijn team door materialen gegaan die in vuur- en opslagplaatsen in de Peruaanse sites zijn gevonden, en hebben ze een stabiele isotoopanalyse van menselijke resten uitgevoerd die daar zijn gevonden. Isotopen van koolstof en stikstof veranderen hun signatuur terwijl ze door ecosystemen bewegen; van de lucht, naar planten, naar dieren, naar andere dieren. Door de types en relatieve hoeveelheden isotopen te analyseren kunnen wetenschappers uitvogelen hoeveel plantaardige of dierlijke producten oude mensen aten. 

Hun analyse onthulde dat zo’n 75 tot 95 procent van het dieet van de Andesvolkeren uit planten bestond, en voor de rest uit landdieren. Gebaseerd op nader onderzoek van de plantenfragmenten die bij de sites waren achtergelaten, en op patronen van tandslijtage, denken wetenschappers dat de meeste planten die de Andesvolkeren aten waarschijnlijk wortel- en knolgewassen zoals aardappels waren. 

Haas heeft meerdere theorieën over waarom deze oude volkeren een meer plantaardig dieet zouden kunnen hebben gehad. Eentje is dat ze lokale dieren 9000 jaar geleden tot op het randje van uitsterven hadden gejaagd. Een andere is dat vroege mensen gewoon niet zoveel jaagden als we voorheen dachten. Ander onderzoek heeft gesuggereerd dat de dieetvoorkeuren van jager-verzamelaars niet alleen afhankelijk zijn van de beschikbaarheid van voedsel, maar ook van cultuur. 

Het algemene begrip van archeologen over het dieet van vroege mensen is gebaseerd op een principe dat optimaal foerageren wordt genoemd – dat mensen de hoeveelheid calorieën willen maximaliseren die ze krijgen voor de moeite die ze erin hebben gestoken om het te krijgen. Volgens die aanname is het logisch om vlees te eten als er veel dieren in je omgeving zijn. Als er steeds minder dieren zijn, zullen mensen langzamerhand meer planten gaan eten. “Dat is nog steeds een aanvaardbare manier van denken,” zegt Haas, maar hij en andere deskundigen dachten dat deze overgang van meer vlees naar meer planten over een span van duizenden jaren plaatsvond. “Deze ontdekkingen geven me de indruk dat als deze overgang heeft plaatsgevonden, hij erg snel is gebeurd.”

Hij zegt ook dat ze door dit onderzoek vraagtekens hebben gezet bij hun fundamentele begrip van hoe deze agrarische culturen zijn geëvolueerd. “Deze bescheiden voedselverzamelaars zijn vanaf 9000 jaar geleden begonnen met het proces van domesticeren van de hulpmiddelen die uiteindelijk de basis voor staatseconomieën zouden worden, en ze zouden uiteindelijk voedselproducten worden die tegenwoordig tot de belangrijkste voedselproducten in de wereldeconomie behoren.”

Haas zegt dat hoewel het niet mogelijk is om deze specifieke vondst voor alle vroege menselijke populaties op aarde te generaliseren, “het wel de notie weerlegt dat het dieet van vroege mensen over de hele wereld categorisch en grotendeels uit vlees bestond.”

Het klopt dat onderzoekers het er over het algemeen over eens zijn dat er geen ‘standaard paleo-dieet voor iedereen’ is, maar Haas gelooft wel dat de alomtegenwoordigheid van het idee dat paleo-dieten voornamelijk uit vlees bestaan meer met popcultuur te maken heeft dan met echte wetenschap. Hij hoopt dat dit onderzoek ook dat verhaal aan de kaak kan stellen. “Ik doe dit werk omdat ik denk dat het van betekenis kan zijn voor de mensheid van vandaag de dag, of die in ieder geval kan informeren.”

Haas voorspelt dat toekomstige onderzoekers soortgelijke, plantaardige vondsten zouden kunnen maken. “Omdat andere archeologen op andere plekken in de wereld werken met dezelfde soort vooroordelen die ik heb, zullen zij ook ontdekken dat planten een prominentere rol speelden in het dieet van vroege mensen.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.