Dronken worden op doktersrecept kan met het Tsjechische kruidenbitter Becherovka

Gedurende de negentiende eeuw stond het westelijk deel van de Bohemen in Tsjechië vooral bekend om haar kuuroorden. Uit heel Europa kwamen aristocraten af op de zogenaamde genezende krachten van de bronnen bij Karlsbad (Karlovy Vary) en Mariënbad (Mariánské Lázně) – in de stadscentra schoten colonnades, neoklassieke bouwwerken en paviljoens als paddenstoelen uit de grond. Regisseur Giorgio Albertazzi verleidde actrice Delphine Seyrig in de tuinen van één van deze luxueuze paleizen – althans, zo beweert hij. Oorlog, communisme en de Conferentie van Potsdam maakten een einde aan dit gouden tijdperk.

Maar sinds de val van het Oostblok zijn de toeristen terug. En in Karlsbad – "de stad van de twaalf bronnen" – is water niet de enige vloeistof waarvan gezegd wordt dat het helende krachten heeft. Ben je hier voor je gezondheid? Het is niet nodig om je door hordes naakte Russische toeristen te worstelen die hier zijn in een wanhopige poging om hun alarmerend lage levensverwachting te verlengen, en ook het drinken van lauw spawater dat naar rotte eieren ruikt hoeft niet meer. In plaats daarvan is er Becherovka, een drankje dat vroeger ook wel de dertiende bron van Karlovy Vary werd genoemd. Maar pas op: of het goed voor je is, is maar de vraag.

Becherovka kwam in het begin van de negentiende eeuw op de markt als een soort medicijn voor een betere spijsvertering – in deze tijd vond men waarschijnlijk nog dat een medicijn smerig moest zijn om effectief te zijn. Het drankje is vernoemd naar zijn uitvinder: Jan Becher. Hoewel, ook weer niet helemaal: in 1805 woonde er een zekere apotheker, Josef Becher, in Karlsbad. Toen graaf Maximilian von Plettenberg-Wittem zu Mietingen de stad kwam bezoeken samen met zijn persoonlijke arts Dr. Christian Frobrig, verbleef hij bij Becher thuis. De apotheker en de arts werden vrienden en brouwden samen allerlei alcoholische kruidendrankjes. Als afscheidscadeau gaf Frobrig Becher het recept van een medicijn dat hij had uitgevonden voor maagklachten. Eerlijk is eerlijk, Becher sleutelde nog twee jaar aan het recept voordat hij het begon te verkopen als Becher's English Bitter in 1807. Gelukkig maar, anders had het drankje misschien wel Plettenberg-Wittem-zu-Mietingenovka geheten.

Maar het echte succes kwam pas een paar decennia later, toen zoon Johann 'Jan' Becher het medicijn in een kruidenlikeur veranderde – een drankje dat mensen zouden willen drinken, zelfs als ze niet ziek waren. Hoe hij dat precies voor elkaar kreeg blijft een mysterie, maar je kan je voorstellen dat een doktersrecept voor dronkenschap een zekere aantrekkingskracht heeft in een land dat in de top tien staat van hoogste alcoholgebruik per hoofd van de bevolking. Hoe dan ook, er kwam steeds meer vraag naar het drankje, de productie steeg en tijdens het interbellum belandde de likeur ook in de drankkast van mensen en cafés buiten Tsjechië. Het geheime recept werd binnen de familie Becher doorgegeven van generatie op generatie, totdat de communisten de fabriek nationaliseerden. Het bedrijf werd opnieuw geprivatiseerd in het begin van de jaren negentig, en een paar jaar later opgekocht door Pernod-Ricard.

In 2010 verhuisde de fabriek naar een nieuwe locatie buiten het centrum, en het oude gebouw, waar het drankje bijna anderhalve eeuw geproduceerd was, veranderde in een museum. Ik verwachtte er vooral antieke distilleervaten en andere stoffige troep te zien, en misschien dat er op kleine schaal nog wel wat geproduceerd zou worden door een enthousiaste toerist of amateurstoker. In plaats daarvan hebben de eigenaars het museum in een soort Madame Tussauds veranderd, waar met behulp van levensgrote wassen beelden wordt uitgelegd hoe het kruidenbitter wordt gemaakt.

Slechts twee mensen kennen het geheim van het hele productieproces van Becherovka. Elke woensdag gaat één van hen de drogikamr binnen, waar hij anderhalve ton aan kruiden met de hand mengt. Dit gebeurt volgens het oorspronkelijke recept uit 1807, waar ongeveer twintig soorten kruiden in zitten. Sommige daarvan komen uit Karlsbad, een kleine portie wordt geïmporteerd uit Zuid-Amerika en Zuid-Afrika, maar de meeste kruiden komen uit Centraal-Europa. Het kruidenmengsel wordt samen met alcohol in een roestvrijstalen tank gegoten die op één bepaalde temperatuur wordt gehouden. Daarna worden de overige ingrediënten (water, suiker, wijndestillaat en sinaasappelolie) toegevoegd, en wordt de likeur voor vier weken in eikenhouten vaten opgeslagen. Na het zuiveren, bevriezen en filteren is het goedje klaar om in de karakteristieke groene flessen te worden gegoten. Als wassen poppen echt je ding zijn, kan je nog genieten van een scène waarin een wassen Johann Becher stomdronken aan zijn eigen drank zit, onder het mom van kwaliteitscontrole. Daarna is het tijd om te proeven – het moment waarop alle toeristen meestal enorm opleven.

Becherovka is te vergelijken met Jägermeister: het is kruidig en bitter en het tegenovergestelde van alles wat fijn en lekker is. De smaak doet me denken aan hoestdrank – zijn er serieus mensen die dat lekker vinden?

Net als hoestdrank is Becherovka tegenwoordig te krijgen in verschillende smaken. De originele smaak, in al zijn kruidige glorie, bevat 38% alcohol, 10% suiker, noten en kaneel, en is nog altijd het populairst. Becherovka Lemond heeft minder alcohol en de kruiden worden gecompleteerd (ik bedoel hier: gemaskeerd) door de smaak van citrusvruchten. Cordial is zo zoet dat het glazuur je van de tanden springt – het bevat 40% suiker en lindebloesemextract en is volgens de makers lekker in koffie, thee of door een fruitsalade. Dan is er nog de nieuwkomer KV14, een angstaanjagend drankje met 40% alcohol, 10 procent rode wijn en geen suiker. Deze variant is zo bitter en smerig dat de makers aanraden om het vooral niet puur te drinken.

Tijdens het proeven krijgen we een korte film te zien waarin het verhaal van Becherovka nogmaals wordt verteld. Het sappigste stukje gaat over het succes van de likeur tijdens de Universal Exposition in Montreal in 1967: voor die gelegenheid werd een speciale cocktail uitgevonden, Becherovka en tonic, ook wel 'beton'genoemd, en dat betekent in het Tsjechisch hetzelfde als in het Nederlands. Tijdens de rest van rest van het filmpje dacht ik na over goeie slogans voor dit mixdrankje: 'Beton, eindelijk een drankje waar je gegarandeerd een hard hoofd van krijgt.'

Maar wat mij betreft volgen we voor Becherovka gewoon het originele recept: twee eetlepels per dag met een vies gezicht snel doorslikken, en hopen dat het je helpt om van die nare hoest af te komen.