Je hoeft niet echt iets te kunnen om in China Engels te geven

Foto via

Als je blank bent en redelijk Engels spreekt, kun je in China zo aan de slag als privédocent. Ook als je geen ervaring, referenties of werkvisum hebt. Soms hoef je niet eens te solliciteren. Toen mijn collega en ik een keer in het noordwesten van China bij een noedeltentje langs de weg stonden, kregen we ons eerste baantje in het onderwijs aangeboden. We waren nog geen week in het land.

“Wil je op mijn school werken?” vroeg een vrouw, die met een glimlach twee visitekaartjes onder onze neus duwde. “Jullie kunnen morgen beginnen.”

We wisten niet zeker of we moesten lachen of niet. Meende ze dit serieus? Geen van ons had enig verstand van lesgeven.

“We spreken geen Chinees,” zeiden we tegen haar.

“Geen probleem,” antwoordde ze vlug. “Wat denk je ervan?”

In de twee en een halve maand dat we door China reisden volgden er nog veel meer van dit soort aanbiedingen – we werden nog vier keer ongevraagd aangesproken op straat en kregen vrijwel elke keer dat we op een school waren hetzelfde aanbod. In de privéonderwijssector, die groeit met bijna vijftien procent per jaar, zoeken scholen naar blanke koppen zoals die van ons om aan de sterk toenemende vraag naar buitenlandse leraren Engels te voldoen.

Door de snelle groei van de sector ontstaat er een nieuwe bevoorrechte groep jonge buitenlanders die vaak niet gekwalificeerd zijn voor hun baan in het onderwijs. Naast de ongeveer 180.000 “buitenlandse experts” die naar China komen met een werkvisum, zijn er nog veel meer die het land inkomen met toeristenvisa of universiteitsvisa. Van de tientallen docenten Engels die we spraken voor dit artikel, waren er maar twee in het bezit van een officieel werkvisum, en niet meer dan helft had enige ervaring met lesgeven.

Dit soort onderwijsbaantjes levert een hoog salaris op in een goedkoop land, vaak met korte werktijden en weinig verantwoordelijkheid. Ouders betalen zich blauw voor dure lessen, maar spreken vaak zelf geen Engels. Daardoor kunnen ze moeilijk beoordelen of de taalbeheersing van hun kinderen vooruit gaat en of de docent bekwaam is. Het lijkt erop dat de lokale bevolking niet weet hoe gemakkelijk een blank persoon met wat basiskennis van Engels een baan in het onderwijs vindt.

In Kunming, de hoofdstad van de zuidelijke provincie Yunnan, gaat jaarlijks ruim 3,3 miljoen euro per jaar om in de bloeiende wereld van blanke importdocenten. De wijk Green Lake is bezaaid met buitenlandse koffietentjes, zoals Paul’s Café, waar uitwisselingsstudenten van de nabijgelegen Yunnan Normal University samen studeren of een biertje drinken na de les.

In een straal van tien meter rond het Paul’s Café worden lokale dialecten van Kunming vervangen door verschillende Engelse accenten. Sommige studenten kletsen over hun studie, sommigen bedenken wat hun volgende reis door Azië gaat zijn, anderen bespreken de moeilijke trivia van de pubquiz op donderdagavond. Ze komen van over de hele wereld, van Oekraïne tot Uruguay. Eén ding hebben ze bijna allemaal met elkaar gemeen: hun parttime baantje als docent Engels.

De Noorse Eric is bijvoorbeeld naar Kunming is gereisd om Mandarijn te leren. Toen we hem ontmoetten, zat hij in zijn eentje aan een van de tafels van Paul’s Café het Chinese schrift te oefenen. Naast ons draaiden een paar Amerikanen in witte tanktops de bierdoppen van hun tweede rondje. Het was twee uur ’s middags. Eric keek op zijn horloge en lachte. “Als buitenlander in Kunming doe je eigenlijk maar vier dingen: roken, drinken, Engelse les geven en af en toe wat Chinees studeren.”

Eric besloot kort na zijn aankomst in de stad een baantje als docent Engels te nemen. Volgens een vriend was het supermakkelijk om aan een baantje te komen en kon hij er 120 yuan per uur mee verdienen (ongeveer 15 euro) – een aanzienlijk bedrag in China, waar een normale lunch zo’n 10 yuan kost.

Foto via

Eric ging langs bij een flatje ergens in het centrum, waar Lijao Academy een dag per week een ruimte huurt. De baas nam hem ter plekke aan en verkondigde dat zijn eerste les over twee uur zou beginnen. Hij had geen diploma’s nodig en zou zwart betaald worden omdat hij geen werkvisum had. Het was ook geen enkel probleem dat Engels niet zijn moedertaal is.

“Volgens mij weet mijn baas niet eens uit welk land ik kom,” zei Eric.

De meeste andere docenten die we spraken, vertelden dat hun werkgevers net zulke schaarse eisen stelden. Zelfs als er wel om certificaten in lesgeven en Engels wordt gevraagd, heb je voor 220 euro zo een vervalsing in handen. In 2007 meldde The China Post dat maar liefst veertig procent van de buitenlandse docenten in Taiwan werkt met valse kwalificaties. Het probleem is zo ernstig dat de China Foreign Teachers Union, een organisatie die advies geeft aan buitenlandse docenten, een lijst bijhoudt van bureaus waar referenties worden vervalst. Veel scholen worden echter illegaal gerund en betalen contant uit, waardoor het voor toezichthouders lastig is om ze op te sporen.

Misschien ligt de meest logische verklaring in de groeiende cijfers. In 2010 schatte de Guardian het aantal organisaties dat privélessen aanbiedt op 30.000, in 2005 waren dat er nog 15.000. Er is maar een beperkt aanbod van gekwalificeerde docenten Engels, en het zijn er simpelweg niet genoeg om de miljoenen nieuwe studenten van dienst te zijn.

Daarbij komt nog dat buitenlanders in China eersteklas salarissen ontvangen. Eric krijgt drie keer meer betaald dan een gemiddelde docent Chinees.

Op Robert’s School, de grootste taalprivéschool in Kunming, is het normale salaris van een buitenlandse docent 10.000 yuan per maand (1200 euro) voor een werkweek van 25 uur. Chinese leerkrachten krijgen 3.000 tot 6.000 yuan per maand, afhankelijk van hoe lang ze al werkzaam zijn. Dit grote verschil in salaris komt doordat buitenlandse docenten lastiger te vinden zijn, en de school hogere inkomsten opleveren. Een les van een buitenlander kost 40 yuan en een les die door een Chinees gegeven wordt maar 30 yuan. De school betaalt een buitenlandse leerkracht zelfs nog meer als ze een paar jaar ervaring of diploma’s hebben, of een lerarenopleiding hebben gevolgd.

Robert Norfolk, een Brit die de school in 2001 oprichtte, zegt dat buitenlandse leraren de sleutel van de concurrentiepositie van zijn bedrijf zijn. “Het feit dat ikzelf een buitenlander ben, maakt mijn school ook aantrekkelijker voor ouders,” zegt hij. Zodanig zelfs, dat hoewel lessen van buitenlandse leerkrachten duurder zijn, Robert vaak moeite heeft om ouders ervan te overtuigen dat het tijdens de eerste groeijaren van het kind beter is om een Chinese leraar Engels te hebben. Hij vertelt dat veel ouders die hun kroost in de kleuterklas al door buitenlanders willen laten begeleiden, zich niet realiseren dat het slechte Chinees van migranten het nog moeilijker maakt voor kleine kinderen om Engels te leren.

Op minder legale scholen kan de blankenkoorts tot kwalijke zaken leiden. Een Aziatische docent uit Amerika, die liever anoniem wilde blijven, vertelde ons dat het voor haar moeilijker was om een baan te vinden en dat ze strengere sollicitaties moest ondergaan dan haar blanke collega’s. Toen ze dankzij een aanbeveling van een mededocent eindelijk werd aangenomen, werd ze nog steeds nauwlettend in de gaten gehouden door zowel de ouders als de schooldirecteur. De LA Times schreef over dit onderwerp in 2007.

Hoe dan ook leunt de sector op de bankrekening van de snelgroeiende middenklasse van China, waarvan een groot deel door Engelstalige landen heeft gereisd zoals de Verenigde Staten, Australië of Singapore.

“Veel van deze Chinezen zijn rijk. Ze hebben rondgereisd en willen dat hun kinderen wereldwijs worden,” zegt Vanessa, een docent Engels die in China is geboren en lesgeeft op Hengdong Haina Education, een andere privéschool in Kunming. De ambitie ligt niet meer alleen bij het stampen van rijtjes waarmee kinderen normaal hun Engelse examens halen. “Ouders willen dat hun kinderen gesprekken kunnen voeren.”

Een collega van Vanessa die Engels doceert, Liang, is al van plan om haar dochter voor de kleuterschool met buitenlandse begeleiders op te geven. Ze zegt dat wanneer er een buitenlander voor de klas staat, haar dochter een beter accent krijgt en spontanere conversaties in het Engels kan voeren, waardoor ze meer succes zal boeken tijdens haar studie in het buitenland.

Terwijl de sector groeit en steeds meer westerse mensen naar China verhuizen, wordt het onderwijssysteem meer onder druk gezet om de standaard van de leerkrachten Engels te verhogen. Tot dat gebeurt, garandeert een buitenlandse docent geen hoge onderwijskwaliteit. Hoewel er ongetwijfeld veel goede en toegewijde buitenlandse docenten zijn, zijn er ook veel die lesgeven zien als een manier om er een makkelijk leventje in het buitenland op na te houden. Daar is op zich niks op tegen, maar wel als je er de opleiding van een roedel kinderen mee verpest.

Meer over China:

Deze Chinezen studeren Nederlands in China

China zet geniale baby's in elkaar

Ik ging solliciteren bij Chinese restaurants om erachter te komen waarom ik er nooit blanke mensen zie werken