Doe-het-zelf hersenstimulatie kan volgens experts enge bijwerkingen hebben

Types die zichzelf graag optimaliseren en niet bang zijn om proefkonijn te spelen, testen op zichzelf de nieuwste technieken in de neuroenhancement uit – hierbij worden de hersenen gestimuleerd met elektrische schokken om bijvoorbeeld het werkgeheugen te verbeteren. Wetenschappers begrijpen echter nog weinig van de precieze werking van 'transcranial direct current stimulation' (TDCS) en de eventuele langetermijneffecten.

In een open brief die op 7 juli werd gepubliceerd in de Annals of Neurology waarschuwt een team van experts voor deze doe-het-zelf hersenstimulatie, waarbij ze een aantal mogelijk zorgelijke bijwerkingen benoemen. Misschien wel het meest zorgelijke punt uit het stuk beschrijft dat de verbetering van sommige hersencapaciteiten ten koste kan gaan van anderen. De gevolgen daarvan kunnen op lange termijn aanhouden en zelfs permanent zijn.

tDCS is goedkoop en relatief makkelijk, en daarom ook zo aantrekkelijk voor onderzoekers en doe-het-zelvers. In het gebruik moet je een paar electroden op bepaalde plekken op je schedel plakken en daar ontstaat dan een zwak elektrisch stroompje.

"Er zijn veel [onderdelen] die je gewoon bij doe-het-zelf-winkels kan kopen en je kunt gebruiken voor een thuisversie van tDCS," vertelde co-auteur Rachel Wurzman van het laboratorium voor Cognitie en Neurostimulatie aan de Universiteit van Pennsylvania mij.

Op verschillende subreddits wisselen mensen die het hebben geprobeerd informatie uit met mensen die het willen proberen. Ze vertellen elkaar dingen zoals "als je de electrode hier plaatst, krijg je dit effect, enzovoort," ging ze verder. Het is heel populair bij gamers, maar ook bij mensen die last hebben van paniekaanvallen of depressie, die denken dat dit kan helpen.

Kijk meer Motherboard: Is doe het-zelf-hersenstimulatie een toekomstige behandeling?

Motherboard's Jason Koebler probeerde het ook zelf. "Ik heb het maar een paar keer geprobeerd," zei hij. "Tijdens de sessies tintelde mijn hoofd een beetje, maar het was niet pijnlijk. Het was eigenlijk wel een prettige tinteling, maar aan het eind van de sessie werd het gevoel een beetje vervelend."

"Ik zou de intensiteit van het effect vergelijken met die van een kop koffie. Ik voelde wel dat er iets was gebeurd, maar het was geen sterk effect. Ik heb nooit testen gedaan om te kijken of de hersenfunctie was verbeterd," vertelde hij me via Slack chat.

Onze redacteur Alejandro Tauber probeerde de techniek ook uit om te testen of het hem minder zenuwachtig zou maken voor een presentatie. Het lukte een beetje.

Wetenschappers onderzoeken tDCS om verschillende redenen – om te kijken of het paniek en depressie kan helpen verminderen of om patiënten na een beroerte te helpen. Er is ook bewijs dat bepaalde hersencapaciteiten verbeterd kunnen worden, tenminste op korte termijn, "maar het is nog niet goedgekeurd als behandeling van een aandoening," zei Wurzman, die plasticiteit in de hersenen na een hersenbeschadiging onderzoekt.

Wurzman vertelde me dat tDCS door wetenschappers nog niet goed begrepen wordt. Het kan erg onvoorspelbaar zijn. In het lab, "zien we een duidelijk effect," zei hij, maar dat zegt nog niks over de manier waarop een individu kan reageren.

Het stuk benoemt dat sommige bijwerkingen, zoals mogelijke brandwonden, duidelijk beschreven zijn. Andere effecten blijven mysterieus, maar ook zorgelijk. Het waarschuwt dat mensen heel verschillend lijken te reageren op de hersenstimulatie en dat het ook afhangt van wat mensen aan het doen zijn: "Stimulatie tijdens het lezen van een boek, mediteren, tv kijken, slapen, spelen van videogames, of het visueel focussen op een bepaald punt kan uiteenlopende effecten hebben."

Zelfs het moment waarop tDCS toegepast wordt kan een effect hebben op de werking, al weet niemand waarom.

"We hebben per individu heel uiteenlopende reacties gezien," zei Wurzel. Een derde kan misschien een [remmende] werking ervaren, een derde misschien juist het tegenovergestelde en een derde kan misschien slechts een zwak of helemaal geen effect ervaren."

Dit maakt het erg moeilijk om studies in het lab te ontwikkelen, erkent ze. "Het is alsof we in het donker tasten wanneer we deze werkingen onderzoeken."

De brief merkt op dat hoewel sommige hersencapaciteiten misschien verbeteren met tDCS, anderen kunnen verslechteren. "Hersennetwerken werken intensief samen, op een manier waarbij de activiteit in het ene netwerk de activiteit in het andere netwerk kan beïnvloeden." Het stimuleren van de ene helft van het brein zou prestaties van het andere deel kunnen schaden, vervolgt de brief.

"tDCS kan bijvoorbeeld de snelheid van het aanleren van nieuwe informatie verbeteren, maar dit gaat ten koste van de verwerking van de informatie, en vice versa."

Veranderingen zouden lang kunnen aanhouden. Het is moeilijk te zeggen hoe lang dat dan zou zijn, maar het effect gaat niet zomaar in een dag weg. "We hebben tDCS nog nooit formeel met de frequentie bestudeerd die veel doe-het-zelvers gebruiken," legt het stuk uit, zoals "dagelijkse stimulatie gedurende een paar maanden of nog langer. Studies in het lab hebben gesuggereerd dat de effecten wel een half jaar lang kunnen aanhouden.

Dit hersenelektrocuteren kan dus "langetermijneffecten hebben – zowel goede als slechte," concludeert de brief. Het is misschien opwindend om te bedenken dat je cognitieve boost een half jaar lang kan duren, of zelfs permanent, maar daar staat wel iets tegenover.

Experts lijken van mening dat doe-het-zelvers zich bewust moeten zijn van de risico's, voordat ze hun brein onder stroom gaan zetten.