Moeten Iraniërs wel zo blij zijn met hun nieuwe president?

Aanhangers van Rohani in Teheran.

Vorige week zaterdag werd bekend dat Hassan Rohani, een 65-jarige en ‘gematigde’ sjiitische geestelijke, de presidentsverkiezingen in Iran gewonnen heeft. Met een overweldigende meerderheid. Dat betekent dat President Ahmadinejad, die wel in atoomwapens, maar niet in het bestaan van de Holocaust of homoseksuele Iraniërs gelooft, en het land sinds 2005 volledig naar de filistijnen heeft geholpen, eindelijk vertrekt.

Voor de miljoenen boze jonge stemmers die de straat opgingen na de schaamteloze verkiezingsfraude in 2009, was Rouhani de minste uit twee (of meer) kwaden. Nadat de uitslag bekend werd, vierden duizenden Iraniërs de overwinning in de straten van Teheran. De overwinning van Rouhani en zijn “hoop en prudentie”-platform, dat belooft de relaties met het westen te normaliseren, de nucleaire retoriek wat af te zwakken en de macht van de gehate ‘zedenpolitie’ (die zich vooral bezighoudt met het in elkaar slaan van vrouwen die hun hoofddoek niet goed op hebben) aan banden te leggen.

De opkomst was hoog bij deze verkiezingen. Volgens de Minister van Binnenlandse Zaken, die even pauze nam van het martelen van studenten in z’n kelder om deze cijfers bij elkaar te schrapen, ging 72% van de stemgerechtigden ook daadwerkelijk naar de stembus. Al betekent dat natuurlijk niet dat het een eerlijke strijd was. Van de honderden kandidaten die zich verkiesbaar wilden stellen, werden er maar acht geschikt bevonden door de religieuze elite die eigenlijk de baas is in Teheran. Toch lijkt de steun voor Rohani, vooral van de Groene Beweging, oprecht te zijn.

Of er ook daadwerkelijk wat gaat veranderen is nog maar de vraag. Vermoedelijk maakt opperleider Ayatollah Ali Khamenei alle belangrijke beslissingen in het land, en vervult de verkozen president vooral een symbolische functie. Als Rohani de verhoudingen met de VS niet kan verbeteren en de wereld er niet van kan overtuigen dat Iran niet van plan is om Israel van de kaart te vegen, dan zullen de Europese en Amerikaanse sancties tegen Iran doorgaan. Nu Iran ook nog steun levert aan moorddadige Hezbollah-militanten in Syrië, kan verandering niet snel genoeg komen.

Sinds november 2011, toen een groep van Ahmadinejads religieuze fanatiekelingen de Britse Ambassade in Teheran met de grond gelijk maakten, is deze gesloten, en de verhoudingen tussen de twee landen zijn nog nooit zo slecht geweest. Toch weerhield dat Britse Iraniërs er niet van om te stemmen. Ze stonden vrijdag, net als in Teheran, in een lange rij bij het Iraanse consulaat in Londen, met hun paspoorten in de hand. Ik wou graag een paar Iraniërs spreken die hadden gestemd (en een paar die er geen zin in hadden), dus ging ik naar West-Kensington, het centrum van de Perzische gemeenschap in Londen.

Hossein, een Iraanse expat uit West-Londen.

Ali, een winkelhouder die Iraanse producten verkoopt, stemde op Rohani. “Hij is erg goed, iedereen vindt hem goed. Nadat de Engelse ambassade sloot, zijn de prijzen omhoog gegaan. Daar zijn mensen niet blij mee, maar ik denk dat het gaat veranderen.” Ali’s vriend Hamid was hoopvol, maar zei dat hij dit al vaker heeft gezien: “Ik heb ook op Rohani gestemd. Maar uiteindelijk is een moellah een moellah. Ze zijn eigenlijk allemaal hetzelfde. Ik geloof pas in verandering als ik het zie.”

Hossein, die in dezelfde straat een winkeltje heeft, was wat optimistischer. “Er is niet zo veel verschil tussen de kandidaten, maar deze mensen staan onder grote druk en ik denk dat er een grote verandering aankomt. Iran steunt de Hezbollah in Syrië en er is een nucleair programma dat iedereen haat. Dat moet echt ophouden.”

Massoud, die naar Londen kwam in 1976 en nu met een ‘Teheran Taxi’ door de stad rijdt, was cynischer. “Ik ben geschokt dat mensen feest aan het vieren zijn. Rohani is onderdeel van hetzelfde systeem dat na de vorige verkiezingen demonstranten zonder blikken of blozen neerschoot. In 2009 droegen deze jonge mensen groen en demonstreerden ze tegen de overheid. En nu vieren ze deze uitslag op straat. Ik begrijp het gewoon niet. Er is echt niets om te vieren.”

Massoud ziet de verkiezingsuitslag als het resultaat van de mediamanipulatiemachine van de Ayatollah. “Iraniërs zijn erg naïef. Ze leven in een economische crisis en hebben zo veel beperkingen in elk onderdeel van hun leven dat zelfs de kleinste beloftes ze hoop geven. Dat is wat Rohani en de overheid hebben gedaan. Ze hebben mensen het idee gegeven dat ze een keuze hadden, terwijl het eigenlijk alleen een keuze was tussen een paar marionetten van het regime.

Massoud, een sceptische Iraanse taxibestuurder.

Om de vraag of Rohani misschien veranderd is, moet Massoud vooral lachen. “We leven in hoop, maar waarschijnlijk niet. Er dansen op dit moment meisjes in de straten van Teheran zonder hoofddoek, en zij denken dat ze over twee weken nooit meer een hijab hoeven te dragen. Maar dat gaat echt niet gebeuren. Mensen die hoopvol zijn, zien het verkeerd. Waarom zouden we hopen? Iran heeft dertig jaar in hoop geleefd. Het islamitische systeem in Iran is onzin, en de leiders bekommeren zich alleen maar om zichzelf. Zolang Komeini aan de macht is, heeft Iran een probleem. Deze mensen zijn moordenaars.” Massoud heeft niet gestemd.

Wat er verder ook gebeurt, het zal nog lang duren voordat er wezenlijk iets verandert. Nu Rohani in de media als een ‘centrist’, een ‘gematigde’ en een ‘bruggenbouwer’ wordt geportretteerd, is het makkelijk om te vergeten dat Iran waarschijnlijk de komende tijd nog deels bestuurd zal worden door de in zwart gehuld moellahs. Zoals Massoud al aangaf, is Rohani niet echt vooruitstrevend. Wel heeft hij beloofd om de activisten die opgesloten zitten sinds de vorige verkiezingen vrij te laten. Als dat gebeurt als hij in augustus aan de macht komt, dan is dat een goed teken. Het volgende item op z’n to-do-lijstje zal zijn om vrienden te worden met de elite, die op dit moment niet echt fan van hem is, en om Obama te paaien. Als hij daarin slaagt worden de sancties misschien verminderd, en wordt het leven van de gewone Iraniër beter.

Het had nog veel erger kunnen zijn. Tot een week voor de verkiezingen voorspelden de meeste polls nog dat Saeed Jalili, het onvoorspelbare hoofd van het Iraanse kernprogramma, de verkiezingen zou gaan winnen. Gelukkig is dat niet gebeurd.

Voorlopig duurt het feest in Teheran nog voort. Of de jonge mensen van Iran zullen blijven feesten zullen we de komende tijd zien.