Vietnamees ijs is een samensmelting van Amerikaanse, Koreaanse en Vietnamese cultuur

Toen ik nog klein was en in Amerika woonde, het continent waar 87% van de bevolking op elk moment van het jaar ijs in de vriezer heeft liggen, ging ik ervan uit dat ijs een geschenk en uitvinding van Amerika aan het universum was. Inmiddels weet ik dat ik niet de enige ben die zo dom was om de oorsprong van de meest universele zomerlekkernij te claimen.

De Chinezen en de Italianen hebben goede papieren om er met die eer vandoor te gaan. Maar de Amerikanen brengen graag naar voren dat ijs pas echt officieel ontstond toen er soda aan toegevoegd werd, zoals zij in 1870 deden. Of toen er van poeder in een machine softijs van gemaakt werd.

Goed, hoe je het ook wendt of keert, uiteindelijk ziet iedere cultuur een beetje van zichzelf terug in een ijsje.

In Hanoi in Vietnam gaat het ijs hard (de verkoop groeit standvastig met 12,8% per jaar). Onlangs opende Pow Pow Snow, een Koreaans-Amerikaanse ijssalon, die de culinaire diversiteit van Vietnam maar weer eens onderstreept. Hier wordt duidelijk hoeveel er gevarieerd kan worden met de bevroren toetjes.

Op de een of andere manier is eigenaar Kim Yong Jae erin geslaagd om drie totaal verschillende ijstradities – de Koreaanse, Amerikaanse en Vietnamese – in één menu te verwerken, zonder dat iemand daarvan gaat flippen (er is vooralsnog niemand bekogeld met slagroom van Bugsy Malone).

Er is een Koreaans ijsje dat patbingsu heet, wat rode bonenpasta (pat) met ijsvlokken (bingsu) betekent. Stukjes ijs die een beetje ondergedompeld zijn in room en bedekt met een lekkere topping van rode azukibonen, rijstwafel en verschillende notenpoeders.

Dit dessert, dat op veel Aziatische menu's te vinden is, vond z'n oorsprong in de Koreaanse cultuur. Het zou zelfs al gegeten zijn tijdens de joseondynastie (1392-1897) door ambtenaren en officieren, blijkt uit oude documenten. Die gingen al op z'n Gangnam-style los, lang voordat PSY de wereld veroverde.

In de jaren zestig kwamen kleine ijswinkeltjes steeds meer op in Azië. IJs werd sindsdien niet meer met de hand gemaakt, maar in de fabriek, waar in een paar seconden bergen ijs geproduceerd werden.

De moderne varianten op bingsu (zonder pat dus, de rode bonen) zijn een reflectie van de ontwikkeling die de afgelopen vijftig jaar heeft plaatsgevonden in Zuid-Korea. Net als het decadente ijs is Seoul tegenwoordig namelijk alles behalve bescheiden.

Het recept voor bingsu is ook veranderd. De vlokken bestaan niet langer slechts uit ijs, er wordt ook melk met allerlei smaakjes aan toegevoegd. Matcha (gemalen Japanse groene thee), koffie en melkthee zijn ook populair. Deze smaakjes maken definitief een einde aan de tijden van het 5000 jaar oude ijserfgoed uit het Oosten.

Modern Korea zou zichzelf niet zijn als er ook lekker royaal werd gedaan met extra ingrediënten. Bingsu wordt vaker wel dan niet opgesmukt met oneindige lagen van gecondenseerde melk, heel veel fruit, gemixte graanpoeders, scheppen Italiaans ijs, Japanse kleefrijst, siroop en, vooruit, ook wat rode azukibonen om het verleden nog een beetje te eren. Geserveerd in een kom die waarschijnlijk twee keer zo groot is als je hoofd, met hier en daar nog wat suikerverrassingen.

Korea is het Hollywood van Zuidoost-Azië. Lekker kwijlen bij de Koreaanse mode, tv-sterren, het eten en al het mannelijk schoon. Geen wonder dat het bingsu-virus inmiddels ook Hanoi heeft bereikt.

"In het afgelopen jaar zijn er al minstens vijf winkels geopend, en er zullen er meer volgen," legt Pow Pow-eigenaar Yong Jae uit.

De rage rondom Pow Pow wordt gestimuleerd door Vietnamese K-pop, tieners en K-drama-mama's die nieuwsgierig zijn naar de lekkernij – velen hebben nog nooit iets gezien wat zo op sneeuw lijkt. Yong Jae deed aan judo, taekwondo en andere vechtsporten, en dat komt goed uit: als je een dessertwinkel opent, dan moet je weten hoe je alle zintuigen prikkelt.

In de afgelopen jaren is het ijs vanuit meer hoeken Vietnam binnengedrongen. Enkele andere ijssalons zijn: Baskin-Robbins, Snowee, Swensens, Häagen-Dazs, New Zealand, Monte Rosa en Dairy Queen.

Waarom komen al die salons opeens overal en nergens vandaan? Omdat de Vietnamezen gek zijn op ijs. Ze kunnen het altijd eten, of de zon nou schijnt of niet. De ijssalons stromen om half tien 's ochtends al vol met klanten en ik heb met eigen ogen Vietnamese locals gezien die ijs eten op een motor in een winterse regenbui regen. Er wordt niet voor niets gesproken van een ijsobsessie.

Nguyen Qui Duc (57) is restaurateur, schrijver en dorpsgek in Hanoi. Hij legt uit dat het ijs niet altijd voor het grijpen lag, voordat de Fransen het introduceerden.

"Lange tijd was ijs voor een hoop mensen een luxeproduct. Ik herinner me nog dat nonnen en katholieke organisaties met ijs kwamen tijdens de Vietnamoorlog. Maar nu is er gewoon een ijssalon tegenover mijn huis, Pan Ice Cream. En om de hoek is er Trang Tien, daar moet je een keer geweest zijn."

In 1958, een paar jaar nadat Frankrijk Vietnam verliet en het jaar waarin Duc werd geboren, opende Tràng Tiền als eerste Vietnamese een ijssalon in Hanoi. Daar was het goedkope Frans ijs voor iedereen te koop.

Inmiddels worden Vietnamezen hysterisch van ijs. Misschien heeft het iets te maken met het feit dat een schep vanille-ijs op een sesamhoorntje slechts 50 cent kost. Je ziet hier hele groepen mensen met z'n allen op één motor de winkel letterlijk binnenrijden om een ijsje te eten terwijl de motor nog draait.

Het is een chaos van mensen en schreeuwende bewakers. Nguyễn Hà My (20) zegt dat niemand zich iets van de bewakers aantrekt. De Vietnamezen willen gewoon goedkoop, snel en lekker ijs. "De verkopers schreeuwen 'fuck you' en 'hou je bek' naar de klanten. Maar die klanten blijven komen, omdat het eten zo goedkoop en heerlijk is. Bij Tràng Tiền is het niet anders. Als je ijs probeert te kopen, dan wordt er van alle kanten naar je geschreeuwd. En intussen staat er een hele menigte achter je te wachten," vertelt My.

Tràng Tiền heeft de Vietnamese markt een tijd volledig gedomineerd. Maar inmiddels ontwikkelen de Vietnamezen een voorkeur voor buitenlands ijs, of Vietnamese bedrijven die buitenlandse dingen verkopen.

"Tràng Tiền is niet veranderd, we maken nog steeds op dezelfde manier ijs. Maar de mensen zijn wel veranderd. Jonge Vietnamezen houden van nieuw en buitenlands," legt de 21-jarige Lanka Hoang uit Hanoi uit.

Een voorbeeld van die verandering is het luxe ijsmerk Fanny, een Frans-Vietnamese onderneming die in 1994 is opgericht door de Franse chef Jean-Marc Bruno, die als missie had om het ijs in Vietnam te verbeteren.

Fanny gebruikt betere room, waardoor de bolletjes ijs compacter worden. Daarnaast maakt hij graag gebruik van de talloze tropische vruchten en kruiden die er in Vietnam te vinden zijn. Hij creëert unieke smaken zoals soursop, avocado, durian, jonge rijst en de wereldberoemde Vietnamese koffie.

In lokale winkeltjes zoals Kem Xoi gaat men mee in de nieuwe ijstradities, door bijvoorbeeld vanille-ijs te serveren bovenop warme, plakkerige rijst.

Yong Jae van Pow Pow Snow besloot om Fanny-ijs te serveren, voor de avontuurlijke jongeren en de veeleisende klanten.

"We willen de Vietnamezen iets nieuws voorschotelen, maar het is ook altijd goed om bepaalde dingen niet te veranderen. Fanny-ijs is geen Tràng Tiền, maar het wordt lokaal gemaakt, met lokale ingrediënten," legt Yong Jae uit.

Als de rest van de wereld denkt aan de populaire Amerikaanse keuken, dan denken ze aan gefrituurd eten in grote hoeveelheden dat heel erg bewerkt is, met gestoorde hoeveelheden suiker. Dat beeld komt een heel eind in de buurt. Hetzelfde geldt voor Amerikaans ijs.

Denk maar aan Ben & Jerry's: dat hele concept draait om het toevoegen van zoete ingrediënten – brownies, cookie dough, cakebeslag, fudge, pindakaas, marshmallows, noten, zelfs bacon.

Hoe meer, hoe beter.

De moderne Koreaanse keuken staat waarschijnlijk wel onder invloed van z'n grote broer Amerika. Daarom had Yong Jae er geen problemen mee om wat Amerikaanse smaken naar Hanoi te brengen. In Pow Pow Snow is het menu geïnspireerd op Amerika en wordt ijs nooit los geserveerd, op de softijsjes na.

De wafels zijn overladen met scheppen Fanny-ijs, slagroom, aardbeien uit de regio, mango, frambozen, cashewnoten, amandelnoten, stukjes muesli, chocola, koekjes en poedersuiker. De wafels zijn overgoten met karamel, gecondenseerde melk of Hershey's siroop.

De ijsshakes zijn ook Amerikaans. IJs was natuurlijk niet genoeg, dus werd er cola, slagroom en chocoladesiroop aan toegevoegd. Voor de Vietnamezen is deze suikerige overdaad absoluut een buitenlands concept.

Sinds het communistische Vietnam in de jaren negentig open begon te staan voor kapitalisme, waren de inwoners meteen nieuwsgierig naar al die nieuwe producten uit het Westen. Hiermee onderstreepten ze nog maar eens hun nieuwsgierige instelling. Veel hadden ze afgekeken van buurlanden als Korea, die altijd al erg op de consument gericht waren.

IJs, eens een delicatesse voor de Franse elite, werd nu een symbool voor het Vietnamese verzet en de onafhankelijkheid. Tràng Tiền-ijs voor iedereen! – dat was de belichaming van de nieuwe communistische ideologie. De opwelling van de ijscultuur vandaag de dag is een reflectie van de ontwikkeling en globalisering van Vietnam.

Zo zie je maar: je bent wat je eet, maar ook waar je het eet, wanneer, met wie en wat het kost.

Proeven we in de Koreaanse toetjes iets van het nieuwe Vietnam?

Vietnam wil niet doen alsof het zelf het wiel heeft uitgevonden – of in dit geval het ijs. De inwoners van Hanoi genieten van de gillende bewakers bij Tràng Tiền en van de Amerikaanse ijsjes van vijftig cent bij Pow Pow. Het maakt hen geen reet uit wie dat ijs bedacht heeft. Niet zo moeilijk doen, geef mij gewoon mijn ijsje. Nu bijvoorbeeld.