NieR: Automata is de beste game ooit die niemand gaat spelen

Afgelopen zomer bevond ik me vrij plotseling alleen in een kamer met zeven verveeld ogende Japanners. Ik was op de E3-beurs in Los Angeles om daar om de makers van Nier: Automata te interviewen, en blijkbaar was ik de enige journalist die genoeg wist van deze obscure game – of überhaupt kwam opdagen – dus onderwierp ik ze aan een kruisverhoor.

De tolk van de ontwikkelaars legde me vol enthousiasme uit dat Automata een indirect vervolg is op de game NieR, die uitkwam in 2010. Ik kapte haar nog veel enthousiaster af met de mededeling dat ik de laatste persoon ter wereld ben aan wie ze dat uit hoeft te leggen. Ik heb drie exemplaren van het eerste deel, vier soundtrack-cd's en vijf vrienden die het kotsbeu zijn dat ik het altijd maar over die ene game heb. Uit professionele overwegingen had ik mijn trui van NieR tijdens het interview maar niet aangetrokken.

Toen deze informatie na wat stevig vertaalwerk ook de ontwikkelaars van Automata bereikt had, sloeg de stemming acuut om. Er verscheen een brede glimlach op hun toch wat verslagen gezichten. Alsof ze al de hele dag in de stervende hitte bij een limonadekraam hadden gestaan zonder ook maar één bekertje te verkopen. En toen kwam er een man die een hele silo van het spul bestelde. Zoals zij zich toen voelden, voel ik me nu. Het spelen van NieR: Automata maakte mij vorige week intens gelukkig. Zo euforisch heb ik me sinds lange tijd oprecht niet meer gevoeld.

Ik zeg dat niet zomaar. Als ik er in stilte van zou genieten en niemand zou vertellen dat ze de game moeten kopen, weet ik zeker dat Automata genadeloos hard flopt. De game verschijnt precies een week na Amsterdams trots Horizon Zero Dawn en Nintendo paradepaardje The Legend of Zelda: Breath of the Wild, nu al uitgeroepen tot twee van de beste roleplaying-games van de eeuw. Een of ander marketinggenie van NieR-uitgever Square Enix leek het een prima plan om Automata kort daarna in de winkels te leggen. Of beter gezegd: in een zelfgegraven graf, met een kogel in het achterhoofd.

En dat is dood- en doodzonde. NieR: Automata is zoveel meer dan de zoveelste rare Japanse rpg met hoge anime-stemmetjes en halfnaakte hoofdpersonages. Het begint al met de bedenker van de game, Yoko Taro, die wanneer hij in het openbaar verschijnt altijd een angstaanjagend vriendelijk masker draagt. De ironie is dat zijn eigen hoofd veel enger is, aan de binnenkant tenminste. Er bestaat geen ontwikkelaar met een financieel zuiver geweten die het verhaal van Automata op papier zou durven zetten.

Hierbij toch een poging om het krankzinnige plot uit te leggen:

Als een androïde genaamd 2B word je vanuit een ruimtebasis vlakbij de maan naar een missie op aarde gestuurd. Onze planeet is al duizenden jaren het toneel van een strijd tussen mens en machine, en het ziet er niet goed uit voor ons. Het menselijk ras is daarom naar de maan gevlucht om de oorlog in relatieve veiligheid uit te zitten. Het verzet op aarde bestaat uit androïden, geschapen naar het evenbeeld van de mensen op de maan. In tegenstelling tot hun scheppers zijn zij volledig inwisselbaar. Lichaam en geest zijn ingeruild voor een metalen omhulsel met daarin een hoop enen en nullen.

Als het bij die opzet was gebleven, had helemaal niemand zich druk om gemaakt om Automata. Dan was het de boeken ingegaan als een verdomd leuk actiespelletjes. En niet als die ene game waarbij je in een dorpje een robot met ouderlijke gevoelens ontmoet die diens robotkinderen het concept van angst bijbrengt om ze zo tegen de boze buitenwereld te beschermen. Vervolgens moet die robot toezien hoe de kroost collectief zelfmoord pleegt wanneer er plots gevaar dreigt. Dezelfde robot smeekt jou vervolgens om geformatteerd te worden, omdat het besef dat de suïcidale gedachten in de hoofdjes van de kleine robotjes voortvloeiden uit ingeprate angst, terminale behoeftes veroorzaakt. De robot vraagt om euthanasie. De hoofdjes van de kinderen kan jij vervolgens vrolijk overkopen en als vuistwapens gebruiken. Probeer dan nog maar eens achterover op de bank te liggen en een zak chips weg te knagen.

Zo heftig als dit verhaal is, zo vloeiend is het vechten. Het zwaard van 2B glijdt als een warm mes door de massa's vijanden heen en je sprint, vliegt, glijdt of zweeft letterlijk door de game heen, alsof je onbedoeld al meteen een snelheidsrecord aan het vestigen bent.
Dat is precies wat Taro en zijn team voor ogen hadden. Automata speelt zo extreem lekker dat je jezelf extra naar voelt wanneer het zijn filosofische vraagstukken aan je openbaart. Want waarom vecht jij als robot voor de mensheid, maar tegen je mechanische soortgenoten? En hoe kan het dat de emotieloze machines beginnen te huilen wanneer je hun vader, moeder, zoon of dochter de kop afhakt. Hoezo kennen ze überhaupt zoiets menselijks als familie?

Automata geeft hier geen eenduidige antwoorden op. De vragen die het stelt zijn meer dan voldoende. De game schuwt het niet om weinig sexy onderwerpen als determinisme, religie, genocide en genderfluïditeit centraal te stellen. Deze kwesties komen op bijzonder gedurfde wijze aan bod, veel gedurfder dan een game met een androïde op naaldhakken en gehuld in netkousen doet vermoeden. Met name de antagonisten van Automata nemen een loopje met maatschappelijke constructen. Als robots hebben zij bijvoorbeeld amper benul van genderrollen, waardoor ze zich vrij van stereotypering kunnen en durven uiten.

Nog nooit eerder heeft een game zo vaak met mijn hoofd weten te rotzooien, tot het misselijke aan toe. Het is zonder twijfel intens raar en typisch Japans, maar op de beste manier mogelijk. Zo kun je allerlei computerchips op het moederbord van 2B aan- of uitschakelen, waarmee je vrijwel alles wat je doet en ziet in de game kunt aanpassen. 2B is tenslotte een veredelde computer, je kunt zelfs de chip uitzetten waarop haar besturingssysteem draait. 'Removal means death' meldt de game dan, en dat is ook precies wat er gebeurt. Maar het kan wel.

NieR: Automata snapt hoe die bevreemdende interacties je volledig opslurpen in diens doorgedraaide wereld. Dat doe je niet met extreem gelikte tussenfilmpjes of enorme lappen tekst waar mainstream-games vaak mee komen. Het kan alleen door het je zelf te laten meemaken. Automata vertrouwt erop dat je daar wel uitkomt, zelfs al moet je complexe materie slikken en de game stiekem toch wel vier keer uitspelen om alle waanzin mee te krijgen. Hopelijk vind je hier ooit wel de tijd voor, want een andere game als dit bestaat niet.

NieR: Automata komt op respectievelijk 10 en 17 maart uit op de PlayStation 4 en pc.