Griekenland treedt keihard op tegen krakers die vluchtelingen opvangen

Een Syrische jongen zoekt naar zijn spullen tussen het afval, nadat zijn familie uit het gekraakte ziekenhuis in Athene werd gezet. Illustratie gebaseerd op een foto door Marios Lolos.

"Why?" vroeg ze in het Engels. "To where?" Hij antwoordde niet. In plaats daarvan zette de politie de vluchtelingen en vrijwilligers in busjes, en reed hen naar het Vreemdelingendepartement van Athene. Ze mochten geen spullen meenemen, zelfs geen schoon stel kleren.

Het leegstaande ziekenhuis – dat van het Rode Kruis is, en in februari werd gekraakt en omgetoverd tot een woonplek voor Syrische vluchtelingen – was niet het enige kraakpand dat ontruimd werd door de autoriteiten. Diezelfde ochtend was de politie al Villa Zografou binnengevallen, een geliefd anarchistisch buurthuis en kraakpand, en waren er zeven bewoners opgepakt.

Deze ontruimingen, zo vrezen Griekse activisten, zijn slechts het begin van een grotere actie tegen de kraakpanden die onderdak bieden aan zowel vluchtelingen als arme Grieken. Maar ze zijn ook een reflectie van toenemende vluchtelingenhaat, die al jaren borrelt maar nu tot een kookpunt komt in nieuwe maatregelen die een van de meest gemarginaliseerde groepen mensen ter wereld nog verder de marge in drukken.

De inval bij het zogenaamde Hospital Squat legt ook de schijnbare hypocrisie van sommige grote ngo's die in Griekenland actief zijn bloot. Het Rode Kruis heeft een rechtszaak aangespannen om de Syrische vluchtelingen uit het pand te zetten. In de rechtsdocumenten beweert de organisatie dat ze het verlaten gebouw zullen leasen aan de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), die er op zijn beurt een opvangcentrum voor alleenreizende minderjarigen van zal maken. Maar IOM en het Helleense Rode Kruis hebben elk meer dan 28 miljoen euro gekregen om voor vluchtelingen in Griekenland te zorgen. Waarom konden ze niet gewoon een ander pand huren, in plaats van actief hun best te doen om meer dan 100 vluchtelingen op straat te zetten? (Het Rode Kruis heeft niet gereageerd op mijn herhaaldelijke verzoeken om een reactie.)

Eenmaal binnen in het massieve bakstenen gebouw van het Vreemdelingendepartement moesten de vluchtelingen – waaronder 37 kinderen, een zwangere vrouw, en vijf zieke volwassenen – samen wachten in een enorme ruimte, terwijl de politie degenen met papieren scheidde van degenen zonder. Omdat ze een aardig mondje Engels spreekt, vroeg een van de agenten of Somaia kon optreden als tolk.

"Waarom behandelen jullie ons zo wreed?" vroeg Somaia. "We zijn vluchtelingen. We hebben het recht om te weten wat er aan de hand is." De agent zei dat hij het niet wist. Ze moest maar gewoon wachten.

Terwijl ze wachtte, verspreidde het nieuws van de invallen zich als een lopend vuurtje door de hechte gemeenschap van anarchisten in Athene. Demonstranten verzamelden zich buiten departementsgebouw, samen met advocaten die van de politie niet naar binnen mochten. Door het tralieraam van een detentiecel op de bovenste verdieping wapperde een groene anarchistenvlag, vastgehouden door een Noord-Afrikaanse man die al negen maanden opgesloten zat. Er waren die avond twee afzonderlijke protesten. De politie schoot met traangas. Er gingen dingen in de fik, zoals regelmatig gebeurt in de stad sinds 2008, toen de politie de tiener Alexandros Grigoropoulos neerschoot, maar ook lang daarvoor al.

Somaia zat al twaalf uur vast in het departementsgebouw toen ze me via WhatsApp berichtte over haar beproeving. "Vernederend," zei ze. "Op dit moment haat ik mijn leven."

Dit soort vluchtelingenkraakpanden worden soms getarget door de politie – in september vorig jaar eiste Amnesty International een onderzoek nadat vijf Syrische jongens die in een ander kraakpand woonden beweerden dat de politie hen in elkaar geslagen had en gedwongen had om zich uit te kleden. In andere wijken, en op andere momenten, worden de panden met tegenzin getolereerd.

De krakers zijn geslaagd waar de autoriteiten hebben gefaald. De meeste overheidskampen zijn smerige, overvolle krotten. Het eten is oud en zit soms vol maden, en op veel plekken slapen de vluchtelingen nog steeds in dunne tentjes. Tenminste vijf vluchtelingen zijn afgelopen winter overleden door de kou. Een vluchteling stierf toen z'n tent vlam vatte tijdens een wanhopige poging om warm te blijven in de sneeuw. In de meeste kampen zijn geen scholen, geen adequate medische zorg, en niets te doen behalve proberen om een betrouwbare smokkelaar te vinden. De leefomstandigheden zijn er zo zwaar dat volgens recente rapporten van MSF een aanzienlijk aantal vluchtelingen, waaronder kinderen, een zelfmoordpoging doet.

Het probleem is niet een gebrek aan geld. De Griekse vluchtelingencrisis heeft 747 miljoen euro aan hulpgelden binnengebracht tussen 2015 en 2017, volgens een rapport van News Deeply dat documenteert hoe de "duurste humanitaire respons in de geschiedenis" een humanitaire nachtmerrie is geworden. Het rapport toonde aan hoe zowel ngo's als de Griekse overheid geplaagd worden door politiek gekonkel, incompetentie en verspilling; zeven van elke tien euro hulpgeld werd verkeerd besteed. Maar dat zal je de overheid niet snel horen toegeven. Op donderdag prees de Atheense burgemeester Giorgos Kaminis de invallen in een reactie die hij gaf aan de krant Kathimerini. "Het opvangen van vluchtelingen moet uitsluitend gedaan worden door de overheid en geautoriseerde organisaties, om de vluchtelingen en hun rechten te beschermen." In andere woorden, krakers en solidaire groepen zijn de slechteriken. Met onze kampen gaat het prima.

Ondertussen hebben EU-landen zich tegen vluchtelingen en de vrijwilligers die ze helpen gekeerd. In Hongarije, zo claimt MSF, zijn vluchtelingen door de grenswachters geslagen en aangevallen door hun honden, daarna van hun kleren ontdaan, en gedwongen om terug te lopen naar Servië door de sneeuw. Frankrijk vervolgt dorpelingen die vluchtelingen hielpen de grens over te steken vanuit Italië. SYRIZA, de grootste politieke partij in Griekenland wier campagne dreef op de belofte om de beruchte detentiecentra van Griekenland te sluiten, kondigde vorige maand aan dat ze nieuwe centra gaan openen op de eilanden. Deze centra zullen 'pre-vertrek-kampen' gaan heten. Een onderzoek van MSF dat vorige week werd uitgebracht, ontdekte dat in de afgelopen maanden de Europese Commissie druk heeft uitgeoefend op Griekenland om meer vluchtelingen te detineren.

Een keerpunt was de Turkije-deal, die ondertekend werd in maart 2016 nadat de Balkanlanden hun grenzen sloten voor vluchtelingen. Het idee was dat Turkije alle vluchtelingen die in Griekenland aankwamen per boot zou terugnemen. Tot hun deportatie zouden deze vluchtelingen worden vastgehouden in kampen op de eilanden. In ruil daarvoor zou de EU een gelijk aantal vluchtelingen uit Turkije hervestigen, en zou Turkije 6,8 miljard aan financiële hulp en mogelijk visum-vrij reizen voor z'n staatsburgers krijgen. Maar dat is niet hoe het in de praktijk ging. Tussen de vijftigduizend en zestigduizend vluchtelingen zitten nog steeds vast in Griekenland; slechts negenduizend zijn hervestigd elders in Europa, en velen zijn gedwongen gedeporteerd naar Turkije. Het vasthouden van vluchtelingen op de eilanden maakte niet alleen voor hun levens nog zwaarder, maar heeft ook een lucratieve nieuwe markt voor smokkelaars opgeleverd. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Çavuşoğlu kondigde afgelopen woensdag aan dat Turkije de deal mogelijk gaat afblazen.

"Op 20 maart is het een jaar geleden dat ze de deal sloten, en nu willen ze trots gaan roepen dat de deal werkt," zei City Plaza-activist Nasim Lomani tegen me de dag na de invallen.

De vluchtelingen die bij de ontruimingen werden opgepakt, werden na 17 uur weer vrijgelaten. Somaia en honderd anderen – nu dakloos – werden laat op de avond op straat gezet. Ze mochten niet hun spullen of papieren bij het Hospital Squat gaan halen. Het enige dat ze konden doen was redden wat er nog te redden viel uit de spullen die de politie had gedumpt in een afvalcontainer. 27 vluchtelingen die geen papieren hadden werden nog langer vastgehouden.

In de nasleep van de invallen gaf City Plaza de volgende verklaring af: "Ze hebben het mis als ze denken dat ze de kraakbeweging kunnen neerslaan met ME'ers en advocaten. De strijd voor solidariteit en waardigheid gaat onverminderd verder. Het is een sociale behoefte. Het is een politieke keuze."

Molly Crabapple is een kunstenaar en schrijver uit New York.