Deze vrouwen zijn prostituee in de hiv-hoofdstad van Oeganda

Agnes Nabukenya werkt al sinds haar zeventiende als prostituee. Ze verdient vier keer zoveel als ze geen condoom gebruikt.

De wielen van het Toyota-busje baanden zich een pad door een reeks modderige, geïmproviseerde dorpen. We reden door het district Lyantonde – het epicentrum van hiv en aids in Oeganda om een aantal families met aids te ontmoeten. Ze leven in een gemeenschap die diep in de wildernis is weggestopt, met weinig toegang tot voedsel of water. Om er te komen moet je urenlang over onverharde wegen ploegen.

In 1982 werd het eerste officieel geregistreerde Oegandese aidsgeval gedocumenteerd in het district Rakai, wat grenst aan Lyantonde. De regio in het zuidwesten van Oeganda kent nu de meeste gevallen van aids van het hele land – 12 procent van de volwassenen tussen de 15 en 49 heeft de ziekte, tegenover 7,2 procent in de rest van het land.

Dat valt niet echt aan Lyantonde af te zien. Het is een klein, onderontwikkeld stedelijk gebied dat bestaat uit een paar stoffige wegen, wat winkeltjes, een paar eettentjes, motortaxi’s en een hostel. Het is niet waarschijnlijk dat dit gebied op je lijstje droombestemmingen staat, en dat je hier binnenkort te vinden gaat zijn. Tenzij je een langeafstandstrucker bent.

Lyantonde is een beruchte truckerstad en voor langeafstandschauffeurs de belangrijkste stop tussen Oeganda en Rwanda. Er is seks in overvloed, zolang je bereid bent te betalen.

Lyantonde.

Zodra de zon ondergaat en de elektriciteit uitgaat, trekken ongeschoolde meisjes naar de hoofdweg om hun brood te verdienen. Prostitutie is illegaal in Oeganda dus hebben sommige meiden schuilbaantjes in een bar, waar ze wachten op een trucker. Anderen gaan direct naar de bron: de parkeerplaats aan de rand van de stad.

Ik ontmoette Agnes Nabukenya en Susan Naikaba via Child Aid Uganda (CHAU), een lokale ngo die zich inzet om kinderen en families te helpen die door aids of hiv getroffen zijn. Er hing een penetrante parfumlucht om de verlegen meisjes heen.

Lauben en zijn team bij CHAU.

“Ik kwam naar Lyantonde omdat mijn vader overleed,” legt Susan uit. “Ik kon geen baan vinden omdat ik geen opleiding had, dus besloot ik mijn lichaam te verkopen. Ik heb nu een driejarige zoon die ik ook moet onderhouden.”

Ik vroeg de 23-jarige wat haar grootste angst was. Ze was even stil voordat ze me vertelde dat ze bang was om hiv of aids op te lopen. Ze zegt dat ze altijd een condoom gebruikt, zelfs als dat betekent dat ze twee keer zo hard moet werken. Ik kwam er al snel achter dat zij een uitzondering is binnen haar beroepsgroep.

“Soms gebruik ik wel een condoom en soms niet,” zei Agnes, de nu 23-jarige veteraan die hier al zeven jaar op straat werkt. “Ik kan 10.000 [Oegandese Shilling, ongeveer €2,40] krijgen voor seks met een condoom, en 50.000 [€12] voor seks zonder condoom. “

Ik vroeg haar wat er gebeurt als een prostituee ontdekt dat ze aids of hiv heeft.

“Mijn collega’s die weten dat ze geïnfecteerd zijn stoppen gewoon helemaal condooms te gebruiken en vertellen hun klanten niets over hun ziekte.”

“Dus ze blijven doorwerken?” vroeg ik.

Agnes knikte.

Op dit moment zijn er naar schatting 9.500 wezen en kwetsbare kinderen in een district van 80.000 mensen. “Lyantonde is een van de meest vatbare regio’s en steden in Oeganda en we zijn er nog niet in geslaagd een structurele aanpak te ontwikkelen in de strijd tegen aids en hiv,” zegt Lauben Tushemereirwe, uitvoerend bestuurder en een van de oprichters van CHAU.

Sinds de oprichting in 2004 heeft CHAU meer dan zeshonderd kinderen voorzien van schoolboeken, schoolgeld en onderdak. Ze hebben dieren gekocht voor de families – die kunnen ze verhandelen voor goederen. Hun werk in de gemeenschap – ook om onderwijs te verzorgen, bijvoorbeeld – is bewonderenswaardig, maar toen ik midden tussen een groep zieke kinderen en wezen stond, kon ik niet anders dan denken dat ze nog helemaal aan de voet van een hoge berg staan en nog een verdrietig lange weg te gaan hebben.

Susan Naikaba werkt als prostituee om haar driejarige zoon te onderhouden.

Tijdens mijn bezoek aan CHAU reden Lauben en zijn team met ons door bananenbossen en modderpaden om dorpelingen te kunnen ontmoeten. Hij wilde dat we het grote contrast konden zien tussen mensen die wel en mensen die niet door CHAU gesponsord worden.

Op sommige plekken waar we stopten zagen we weldoorvoede, lachende kinderen in nette kleding die niet konden wachten om ons hun goede cijfers voor Engels te laten zien. Op andere plekken maakten we kennis met uitgemergelde, ondervoedde gezinnen, ouderloze kinderen of alleenstaande vaders en moeders die geen woord spraken.

De verhalen van families die uit elkaar getrokken zijn door aids waren eindeloos. Ontrouw is hier geen taboe, maar in Lyantonde hebben de mannen seks met prostituees die het zonder condoom met de truckers doen, wat resulteert in een vicieuze cirkel van alleenstaande ouders, wezen en een onhoudbare druk op de gemeenschap.

Terwijl mensen in het Westen nu leven met aids, gaan de mensen in Lyantonde en een groot deel van Afrika nog steeds dood aan de ziekte. Toen ik Rosemary Namakula voor het eerst ontmoette, staarde de 43-jarige moeder van tien kinderen mij aan, maar zei ze geen woord. Na een tijdje vertelde ze me dat ze aan aids aan het bezwijken was.

“Haar echtgenoot had meerdere partners, inclusief prostituees,” legt Lauben uit. “Hij hield vooral van de jongere meisjes.”

Lyantonde.

Door het stigma rondom de ziekte vertelde Rosemary’s man haar niet dat hij geïnfecteerd was. Toen hij stierf (net als de drie prostituees waar hij regelmatig seks mee had gehad), liet ze zich testen en ontdekte ze dat ze hiv-positief was.

“We proberen zoveel mogelijk te helpen,” zei Lauben. “Ze neemt nu medicatie, maar ze heeft niet genoeg geld om tien kinderen te onderhouden.”

Er zijn grenzen aan wat CHAU voor de lokale bevolking kan doen: Rosemary moet eens per maand nog steeds zes uur lopen om haar medicijnen te halen. Dat is zes uur lopen in de Oegandese zon, langs onverharde wegen die erom bekend staan dat er regelmatig groepsverkrachtingen plaatsvinden. Toen ik haar ontmoette werd mij verteld dat ze het waarschijnlijk niet lang meer volhoudt en dat ze haar kinderen binnenkort zonder ouders of iemand om voor ze te zorgen achterlaat.

Op mijn laatste dag in de stad sprak ik nog een keer af met Susan en Agnes. Ik vroeg aan ze of ze tijdens hun werk ooit voor hun leven vreesden. Ze zeiden van wel: sommige mannen waren behoorlijk sterk en soms betaalden ze niet na de seks. Ik vroeg ook wat voor werk ze het allerliefste zouden doen, als ze mochten kiezen. Ze zeiden allebei dat ze graag een eigen bedrijf zouden willen hebben – Susan wilde een kledingwinkel en Agnes een schoenenwinkel.

Maar zoals het er nu naar uitziet blijven ze voorlopig ’s avonds langs de kant van de weg staan, wachtend op werk in een hiv-broeinest.