Bepaalde plekken op deze aardkloot zijn gereserveerd voor waaghalzen. Je komt er niet, tenzij je bereid bent je zonder enige vorm van beteugeling in een poel van adrenaline te storten. Een voorbeeld van zo'n plek is er eentje die bijzonder fascinerend, maar tegelijk mensonterend eng is: een bijenkast.We gingen langs bij Henk Hortensius (54), Nederlands meest notoire imker, en filmden met een Samsung Gear 360 in en om één van zijn bijenkasten, zodat jij vanaf je luie bank kunt ervaren hoe het voelt om je in het epicentrum van een bijenvolk te bevinden. Tijdens ons bezoek spraken we de imker, die 's zomers verspreid over heel Nederland zo'n 900 bijenvolken heeft, over koninginnebijen in een vulpen over de grens meesmokkelen, vastzitten in de modder met 700 kilogram honing in de koffer, de kunst van het honing maken, en de dubieuze herkomst van supermarkthoning.
Advertentie
Op hun website aroundtheworldin360.nl roept Samsung jongeren over de hele wereld op om een bijzonder moment vast te leggen in een 360-video, of je nou marshmallows zit te roosteren op een vulkaan in Nicaragua of een bungeejump maakt op een festival in Portugal. Leg het vast en upload je videoop hun platform.Ha Henk, waar begon jouw liefde voor de bij?
Henk Hortensius: Toen ik zeven was zag ik een imker in mijn buurt zonder capuchon op zijn bijenkorf voorzichtig optillen, een stukje van de raat afbreken, weer dichtdoen en het vervolgens in zijn mond stoppen. Dat moest ik ook kunnen. Vanaf dat moment ging ik elke dag honing stelen en dat lukte, tot ik na drie weken betrapt werd en de imker me een keuze gaf: of hij belde de politie, of ik zou bij hem in de leer komen. Ik koos voor het laatste en vanaf dan ging ik elke dag na schooltijd en in het weekend naar hem toe.Word je vaak gestoken?
Afgelopen zaterdag, toen ik een hoop kasten ging controleren om te kijken of de bijenvolken daar de winter zouden overleven, ben ik ongeveer dertig keer gestoken. Dat valt reuze mee. Als je hobbymatig imkert en twee kastjes hebt, en dan dertig keer gestoken wordt, is het andere koek; dan heb je gewoon een rotvolk.
Pesticiden en monocultuur verzwakken bijenvolken: als jij alleen maar op bruin brood zou moeten leven zou je het ook even volhouden, maar op lange termijn zou je het niet redden. Ook imkers - mijn generatie en de generaties voor mij - treffen schuld. We dachten bijvoorbeeld altijd dat we meer, grotere en mooiere volken konden hebben. Maar drachtplanten of -bomen kunnen maar een bepaalde hoeveelheid bijen aan. Anders heb je geen honing én hebben je bijen honger, wat hen verzwakt.
Henk Hortensius: Toen ik zeven was zag ik een imker in mijn buurt zonder capuchon op zijn bijenkorf voorzichtig optillen, een stukje van de raat afbreken, weer dichtdoen en het vervolgens in zijn mond stoppen. Dat moest ik ook kunnen. Vanaf dat moment ging ik elke dag honing stelen en dat lukte, tot ik na drie weken betrapt werd en de imker me een keuze gaf: of hij belde de politie, of ik zou bij hem in de leer komen. Ik koos voor het laatste en vanaf dan ging ik elke dag na schooltijd en in het weekend naar hem toe.Word je vaak gestoken?
Afgelopen zaterdag, toen ik een hoop kasten ging controleren om te kijken of de bijenvolken daar de winter zouden overleven, ben ik ongeveer dertig keer gestoken. Dat valt reuze mee. Als je hobbymatig imkert en twee kastjes hebt, en dan dertig keer gestoken wordt, is het andere koek; dan heb je gewoon een rotvolk.
Er wordt van de daken geschreeuwd dat er gigantisch veel bijensterfte is. Hoe komt dat?"In ruil voor een goeie fles wijn of honderd euro krijg je van de dierenarts soms twintig tot veertig van die gezondheidsverklaringen om je bijen mee de grens over te kunnen nemen."
Pesticiden en monocultuur verzwakken bijenvolken: als jij alleen maar op bruin brood zou moeten leven zou je het ook even volhouden, maar op lange termijn zou je het niet redden. Ook imkers - mijn generatie en de generaties voor mij - treffen schuld. We dachten bijvoorbeeld altijd dat we meer, grotere en mooiere volken konden hebben. Maar drachtplanten of -bomen kunnen maar een bepaalde hoeveelheid bijen aan. Anders heb je geen honing én hebben je bijen honger, wat hen verzwakt.
Advertentie
Ook zijn imkers overal bijen vandaan gaan halen om rassen te kruisen en een soort opperbij te creëren om de mooiste bijenvolken en de meeste en beste honing te krijgen, maar met bijen uit andere landen kwamen ook ziektes mee die lokale bijen niet kennen. Het eerste jaar sterven enorm veel bijen en pas de derde of vierde generatie begint resistent te worden. Telkens wanneer iemand een nieuwe ziekte meebrengt door bijen te importeren, gebeurt hetzelfde.
Dat zijn packet bees, maar zoals je begrijpt ben ik daar zwaar tegenstander van. De bedrijven waarbij je bestelt - wereldwijd zijn dat drie grote bedrijven die koninginnen verhandelen - zitten er totaal niet mee dat de bijen sterven. Voor hun is het gewoon handel. Het is belangrijk om de bijen lokaal te houden.Hoe verkrijg je eigenlijk zo'n uber-bijenvolk?
Je koopt rasbijen en kijkt vervolgens naar haaldrift, zachtaardigheid en hoe de bijen bewegen op de raatzit zodat je er makkelijk in kan werken. Op basis daarvan ga je selecteren. Je kan ook aan gecontroleerde teelt doen op de Waddeneilanden. Daar zitten afgesloten populaties speciaal geslecteerde darvolken, de allerbeste. Je kan je onbevruchte koninginnen in een kokertje opsturen, die worden in een klein kastje gestopt met een koffiebekertje vol werksters, en na vijf weken krijg je ze bevrucht terug.
Ik hoorde dat je bijen van overal ter wereld kan bestellen en dat die per post aankomen, in een pakket met gaten erin."Een koningin levert meer op dan een pakje cocaïne. Een koninginnebij die maar een gram weegt, brengt duizend euro op."
Dat zijn packet bees, maar zoals je begrijpt ben ik daar zwaar tegenstander van. De bedrijven waarbij je bestelt - wereldwijd zijn dat drie grote bedrijven die koninginnen verhandelen - zitten er totaal niet mee dat de bijen sterven. Voor hun is het gewoon handel. Het is belangrijk om de bijen lokaal te houden.Hoe verkrijg je eigenlijk zo'n uber-bijenvolk?
Je koopt rasbijen en kijkt vervolgens naar haaldrift, zachtaardigheid en hoe de bijen bewegen op de raatzit zodat je er makkelijk in kan werken. Op basis daarvan ga je selecteren. Je kan ook aan gecontroleerde teelt doen op de Waddeneilanden. Daar zitten afgesloten populaties speciaal geslecteerde darvolken, de allerbeste. Je kan je onbevruchte koninginnen in een kokertje opsturen, die worden in een klein kastje gestopt met een koffiebekertje vol werksters, en na vijf weken krijg je ze bevrucht terug.
Advertentie
Mogen bijen eigenlijk zomaar de grens overgevlogen worden, als ze zoveel schadelijke ziektes met zich meebrengen?
In de EU mag je bijen mee de grens over nemen, mits je een gezondheidsverklaring kunt voorleggen. Je gaat naar een dierenarts (die heeft totaal geen verstand van bijenziektes) en vraagt die je volk gezond te verklaren. In ruil voor een goeie fles wijn of honderd euro krijg je soms twintig tot veertig van die gezondheidsverklaringen. Het slaat nergens op. Van buiten de EU is het verboden bijen in te voeren naar Europa, maar het gebeurt wel. Ze komen onder andere uit de VS, Azië en Afrika, terwijl imkers hier heel bang zijn voor een keverparasiet die daar zit. Ze worden illegaal mee de grens overgenomen.
Heel simpel: als je een pen hebt, haal je de vulling eruit en stop je er een bij in. Je doet 'm dicht, stopt de pen in je binnenzak en gaat in het vliegtuig zitten. Luciferdoosjes of sigarettenpakjes komen ook voor, maar dat zijn amateurmanieren. Ik weet van mensen die tweeduizend koninginnen in een keer over de grens meesmokkelen. Logisch: een koningin levert meer op dan een pakje cocaïne. Een koninginnebij die maar een gram weegt, levert duizend euro op.
In de EU mag je bijen mee de grens over nemen, mits je een gezondheidsverklaring kunt voorleggen. Je gaat naar een dierenarts (die heeft totaal geen verstand van bijenziektes) en vraagt die je volk gezond te verklaren. In ruil voor een goeie fles wijn of honderd euro krijg je soms twintig tot veertig van die gezondheidsverklaringen. Het slaat nergens op. Van buiten de EU is het verboden bijen in te voeren naar Europa, maar het gebeurt wel. Ze komen onder andere uit de VS, Azië en Afrika, terwijl imkers hier heel bang zijn voor een keverparasiet die daar zit. Ze worden illegaal mee de grens overgenomen.
Hoe worden bijen gesmokkeld?"Als ik vast kom te zitten in de modder omdat mijn koffer te zwaar is van al die honing - soms wel 700 kilo - moet ik de boeren om hulp vragen. Als het dan toevallig zondag is, moet ik een hele dag wachten omdat ze streng christelijk zijn."
Heel simpel: als je een pen hebt, haal je de vulling eruit en stop je er een bij in. Je doet 'm dicht, stopt de pen in je binnenzak en gaat in het vliegtuig zitten. Luciferdoosjes of sigarettenpakjes komen ook voor, maar dat zijn amateurmanieren. Ik weet van mensen die tweeduizend koninginnen in een keer over de grens meesmokkelen. Logisch: een koningin levert meer op dan een pakje cocaïne. Een koninginnebij die maar een gram weegt, levert duizend euro op.
Advertentie
De plek waar een bijenvolk leeft heeft invloed op de smaak van de honing. Op welke plek in Nederland verkrijg je de lekkerste honing?
Daar kan ik moeilijk antwoord op geven. Wel vind ik Noord-Groningen een bijzondere plek. Ik heb er meerdere bijenkasten staan bij een biologische, veganistische boer die alleen plantaardige bemesting gebruikt en zijn land twee keer per jaar braak laat staan. Hij heeft de bijen nodig voor het bestuiven van zijn gewassen, en voor de bijen is het een paradijs. Ook alles eromheen vind ik geweldig. Ik moet vaak 2,5 uren rijden om in de zwermtijd bijen op te halen zodat er geen overpopulatie is. 's Avonds als het donker is doe ik de bijenkast dicht en vervolgens moet ik een hele nacht wachten totdat alle bijen uit het honinggedeelte van het hok zijn. Ik zet dus een tentje op aan de Waddendijk, op een verlaten domein van tweehonderd hectare. Dat is ultieme rust en tegelijk, door het werk, ultieme adrenaline.Zo word je de baan nooit beu, lijkt me.
Precies. Ook de ellende, frustratie en woede maken de baan zo fascinerend. In Zeewolde is het bijvoorbeelderg drassig, maar ik haal er hele lekkere, dunne, heldere honing vandaan. Zodra het regent kun je er moeilijk komen met de auto, zelfs met een 4x4. Als ik vast kom te zitten in de modder omdat mijn koffer te zwaar is van al die honing - soms wel 700 kilo - moet ik de boeren om hulp vragen. Als het dan toevallig zondag is, moet ik een hele dag wachten omdat ze streng christelijk zijn en die dag niets willen doen. Soms sta ik daar tot het schemerig wordt en ik vossen en reeën kan zien lopen.
Daar kan ik moeilijk antwoord op geven. Wel vind ik Noord-Groningen een bijzondere plek. Ik heb er meerdere bijenkasten staan bij een biologische, veganistische boer die alleen plantaardige bemesting gebruikt en zijn land twee keer per jaar braak laat staan. Hij heeft de bijen nodig voor het bestuiven van zijn gewassen, en voor de bijen is het een paradijs. Ook alles eromheen vind ik geweldig. Ik moet vaak 2,5 uren rijden om in de zwermtijd bijen op te halen zodat er geen overpopulatie is. 's Avonds als het donker is doe ik de bijenkast dicht en vervolgens moet ik een hele nacht wachten totdat alle bijen uit het honinggedeelte van het hok zijn. Ik zet dus een tentje op aan de Waddendijk, op een verlaten domein van tweehonderd hectare. Dat is ultieme rust en tegelijk, door het werk, ultieme adrenaline.Zo word je de baan nooit beu, lijkt me.
Precies. Ook de ellende, frustratie en woede maken de baan zo fascinerend. In Zeewolde is het bijvoorbeelderg drassig, maar ik haal er hele lekkere, dunne, heldere honing vandaan. Zodra het regent kun je er moeilijk komen met de auto, zelfs met een 4x4. Als ik vast kom te zitten in de modder omdat mijn koffer te zwaar is van al die honing - soms wel 700 kilo - moet ik de boeren om hulp vragen. Als het dan toevallig zondag is, moet ik een hele dag wachten omdat ze streng christelijk zijn en die dag niets willen doen. Soms sta ik daar tot het schemerig wordt en ik vossen en reeën kan zien lopen.
Advertentie
Hoe selecteer je de plekken waar je bijenvolken plaatst?"Iedere imker die honing verkoopt, komt honing tekort, maar op de grote wereldhandel is er altijd honing in overvloed. Je zou bijna gaan geloven dat er ergens een land is waar grote hoeveelheden honing uit een meer worden gepompt."
Ik zoek naar natuurgebieden of hele grote biologische boeren. Dan doe ik onderzoek: wat voor boeren en industries zitten er in de buurt, hoe loopt het grondwater (zodat er geen zware vervuiling komt), wat voor planten groeien er, hoeveel bijenvolken kan ik er plaatsen zodat het economisch rendabel blijft? Vervolgens gaan mijn partner en ik met de GPS het gebied in om een kaartje te maken en zicht te krijgen op hoe groot de diversiteit is, of juist niet. Een perceel kan ook juist fantastisch zijn omdat er maar één gewas staat. Dan krijg je een plantspecifieke honing, zoals kastanjehoning of koolzaadhoning.Onlangs werd de eerste technologische honingbij uitgevonden. Denk je dat zoiets kan helpen in tijden dat er minder honingbijen zijn?
Geweldig, toch? Ik hoop dat alle bijen en bestuivers heel snel uitsterven, zodat multinationals alleenrecht hebben op het vegetatief vermeerderen van gewassen en kleine biologische boeren niets meer kunnen. Ik zeg dat heel sarcastisch want als dat gebeurt, heeft de industrie de ultieme controle over onze gewassen en direct of indirect de controle over ons leven. Dat is mijn doemscenario.Hoe zit het eigenlijk met al die supermarkthoning?
Dat is een ongelofelijke vraag die ik nog nooit heb kunnen beantwoorden. Iedere imker die honing verkoopt, komt honing tekort, maar op de grote wereldhandel is er altijd honing in overvloed. Je zou bijna gaan geloven dat er ergens een land is waar grote hoeveelheden honing uit een meer worden gepompt.Ga een keertje rekenen: er zijn zoveel Nederlandse imkers en zoveel bijenvolken, een bijenvolk produceert maximaal veertig kilogram per jaar. Sommige imkers willen zoveel mogelijk honing en voeren hun bijen suikerwater. Meer honing met meer suiker erin, maar dan nog. Er is veel meer Nederlandse honing op de markt dan er mogelijk geproduceerd kan worden. Dezelfde berekening kan je maken voor elk land in Europa en de rest van de wereld. Het is een mysterie, en veel imkers waaronder mezelf hebben het vermoeden dat er een hoop fraude wordt gepleegd. Daar zou eens een onderzoeksjournalist in moeten duiken.Bedankt, Henk.