Hoe de politiek onze veiligheid ondermijnt met de eindeloze war on drugs

De uitzending van RTL Boulevard was dinsdagavond net afgelopen toen misdaadverslaggever Peter R. de Vries iets verderop werd neergeschoten, midden op straat. Een 'brute, laffe misdaad' noemde burgemeester Halsema het in de persconferentie van de Amsterdamse veiligheidsdriehoek. Sindsdien vecht De Vries voor zijn leven in een ziekenhuis in de hoofdstad. Hoewel er nog niet veel bekend is over de toedracht van de liquidatiepoging, is het meest waarschijnlijke scenario dat hij is neergeschoten vanwege zijn betrokkenheid bij de kroongetuige van het Marengo-proces. In dat ‘Proces van de Eeuw’ staan zeventien verdachten terecht voor zes drugsgerelateerde moorden en verschillende pogingen tot moord. 

Lijsttrekker Gert-Jan Segers van de ChristenUnie reageerde tegenover Nieuwsuur dat er maar één reactie past op de brute schietpartij, “en dat is keihard terugslaan.” Demissionair minister van Justitie Ferdinand Grapperhaus reageerde dat we moeten blijven inzetten op de aanpak van drugscriminelen. Hij investeert de afgelopen jaren 150 miljoen per jaar extra in de drugsbestrijding. Van dat geld moet bijvoorbeeld een nieuw multidisciplinair rechercheteam worden betaald dat de drugshandel met wortel en al gaat uitroeien. Toch moeten we geen snelle resultaten verwachten, zegt Grapperhaus “Dit is echt iets van tien jaar. Ga nou niet denken dat we een paar zaken oplossen en dat we er dan van af zijn.” 

Er komt steeds meer weerstand tegen de plannen van de regering, en de zogenaamde drugsoorlog van Grapperhaus. De kritiek komt bijvoorbeeld van wetenschappers, die eind vorig jaar nog een onderzoek publiceerden waaruit blijkt dat legale XTC-shops het meest effectieve middel zouden zijn tegen drugscriminaliteit. Ook De Vries is uitgesproken voorstander van regulering van drugs. In het praatprogramma Op1 zei hij vorig jaar nog dat “het drugsbeleid tot nu toe een faliekante, peperdure, mislukking is geweest die miljarden heeft gekost, en die ons alleen maar ellende heeft opgeleverd.” In de uitzending maakt hij gehakt van de plannen van minister Grapperhaus. De misdaadverslaggever vindt het bijvoorbeeld onverteerbaar dat de rechercheurs van het nieuwe Multidisciplinair Interventie Team (MIT) worden weggehaald uit andere expertise-teams, waardoor de politie nog minder capaciteit heeft voor zaken zoals cybercriminaliteit, verkrachtingen of onderzoek naar huiselijk geweld. 

Mede daarom heeft De Vries zich aangesloten bij het Drugsmanifest, waarin verschillende experts, BN’ers, wetenschappers, journalisten, beleidsmedewerkers en de partijen D66 en GroenLinks zich uitspreken voor een realistischer drugsbeleid. Kern van het manifest is dat het tijd wordt om te erkennen dat er na 100 jaar drugsverbod nog altijd op elke straathoek drugs te verkrijgen zijn en dat er daarbij enorm veel criminaliteit komt kijken. Het wordt dus tijd om wat pragmatischer te worden, vinden de aangesloten partijen. Opvallende afwezige in het rijtje ondertekenaars is het gezaghebbende Trimbos-instituut, dat in een uitgebreide reactie uitlegt zich het liefst te baseren op feiten en cijfers, maar verder niet ingaat op de steeds verhardende realiteit van drugsgerelateerd geweld. 

Toch is vrijwel iedereen het erover eens dat de illegale drugshandel leidt tot een wapenwedloop tussen criminele organisaties. Het gaat van kwaad tot erger. Eerst werd Amsterdam opgeschrikt door een afgehakt hoofd dat voor een shishalounge werd achtergelaten. Vorig jaar werd er opnieuw een dieptepunt bereikt toen de politie op martelkamers stuitte die bedoeld waren om concurrerende drugshandelaren flink schrik aan te jagen. Het gebouw van tijdschrift Panorama is met een raketwerper beschoten. Nu is er een misdaadjournalist neergeschoten en werd gevreesd voor een aanslag op de RTL Boulevard studio. Je kunt dus wel zeggen dat het drugsgerelateerde geweld in Nederland nogal brute vormen aanneemt. Mede daarom concluderen bijzonder hoogleraar Pieter Tops en journalist Jan Tromp in hun boek Nederland Drugsland dat regulering eigenlijk de enige pragmatische oplossing is, “hoezeer de gedachte alleen al sommige politieke partijen tegen de borst zal stuiten.” 

De drugsonderzoekers krijgen bijval van Jan Struis, de voorzitter van de Nederlandse Politiebond NPB. “Als je alleen maar repressief bent, dan krijg je een soort Amerikaanse politie. Dat moet je niet willen,” reageert hij in de uitzending van Nieuwsuur. Struis verwijst daarmee naar de Amerikaanse Drug Enforcement Agency (DEA) die in de VS en in het buitenland de drugshandel probeert te bestrijden. De DEA heeft inmiddels een budget van drie miljard dollar per jaar. Die enorme berg geld heeft er nog steeds niet voor gezorgd dat drugs verdwenen zijn. Zo is de cocaïne productie in Colombia nog altijd niet gedaald. 

In landen als Colombia of Mexico gaat de drugsoorlog gepaard met nog veel meer geweld dan hier. Maar de Nederlandse politie vreest dat wij ook te maken gaan krijgen met Mexicaanse toestanden, omdat Nederlandse criminelen de afgelopen jaren steeds meer crystal meth produceren, in samenwerking met Mexicaanse drugskartels. Mede daarom barstte het drugsdebat direct los nadat Peter R. de Vries was neergeschoten. Volgens de minister van Justitie is het noodzakelijk om keihard op te treden tegen drugskartels, om te voorkomen dat ze voet aan de grond krijgen met de enorm lucratieve handel in methamfetamine.

Dankzij nieuwe en technisch geavanceerde opsporingsmethoden is het vorig jaar gelukt om tientallen meth-labs op te rollen. Maar uit een wetenschappelijk onderzoek van de politicoloog Richard Snyder blijkt dat een overheidsstrategie om waardevolle handelswaar volledig uit te bannen juist het perfecte scenario vormt voor het uitbreken van een bloederige onderwereldoorlog. De vraag wanneer zo’n wapenwedloop uitbreekt hangt af van verschillende factoren, zoals een plotselinge verschuiving in de macht over controle over de handelswaar, of als er haatgevoelens ontstaan na drugsgerelateerde moorden. 

Dat is precies de situatie die we nu meemaken in Nederland. Het OM vermoedt dat Ridouan Taghi een reeks liquidaties heeft besteld uit wraak, omdat zijn handlanger Nabil B. hem had verraden nadat een vergismoord was gepleegd en hij vervolgens naar de politie stapte om alles op te biechten. Dat zou de reden zijn dat de broer van Nabil B. zou zijn vermoord, en zijn advocaat Derk Wiersum. Dat misdaadverslaggever Peter R. de Vries is neergeschoten doet daarom al snel denken aan een wraakactie van een drugshandelaar die de controle is kwijtgeraakt, aangezien De Vries zich had opgeworpen als mediawoordvoerder van de kroongetuige. 

De advocaat van Taghi ontkent overigens met klem dat haar cliënt iets met de liquidatiepoging op Peter R. de Vries te maken heeft. Daar is geen enkel bewijs voor, zegt advocaat Inez Weski. Bovendien wordt haar cliënt niet eens officieel verdacht van betrokkenheid bij de liquidatiepoging. Toch zegt de familie van de hoofdverdachte dat hij waarschijnlijk door Taghi geronseld werd, en 150.000 euro geboden kreeg voor het neerschieten van De Vries. Daarnaast is het wel heel toevallig dat de vermoedelijke schutter de neef is van een wapenhandelaar die volgens het OM kalasjnikovs, granaten en pistolen regelde voor het drugskartel van Taghi. De wapenhandelaars zitten daarvoor inmiddels celstraffen uit van ruim 13 jaar vanwege het voorbereiden van moord. Maar die straffen hebben verdere wraakacties dus niet kunnen voorkomen.

Vanwege de eindeloze cirkel van alsmaar harder geweld pleiten verschillende burgemeesters nu voor een radicaal andere aanpak van drugshandel. Ze vinden dat het aankomende kabinet snel moet beginnen om wietteelt legaal te maken, om zo het verdienmodel van criminelen onderuit te schoppen. De burgemeesters werken daarom aan een manifest dat de nationale politiek oproept om te gaan werken aan effectief beleid, in plaats van steeds harder terugslaan.