Ongemakkelijke vragen over... pedofilie

De jaren '90 had Marc Dutroux als kindermisbruikend monster, tegenwoordig boezemen de namen van Benno L., Robert M. en Sytze van der V. angst in. Dit weekend bleek dat die laatste boven een kinderdagverblijf woont in Amersfoort. De hele gemeenschap in rep en roer en een burgemeester die niet weet wat hij met de situatie aanmoet. Sytze van der V.'s commentaar op alle ophef: "Ik ben geen Robert M". Sytze valt namelijk niet op de allerjongsten, maar meer op de categorie brugklas.

In Ongemakkelijke vragen over… stellen we maandelijks lastige vragen over onderwerpen die wat gevoelig kunnen liggen. Vragen die we eigenlijk niet goed durven te stellen, maar waarop we het antwoord wel willen weten. Vorige maand behandelden we de Tweede Wereldoorlog, dit keer is het onderwerp: pedofilie. Geen groter taboe in Nederland dan pedofilie, geen grotere boeman dan de pedofiel. Is dat erg? We besloten in het onderwerp te duiken en spraken niet alleen met deskundigen, maar ook met pedofielen zelf.

1. Wat is er seksueel aantrekkelijk aan een kind?

De meest aangewezen persoon om deze vraag te beantwoorden lijkt ons iemand die dat daadwerkelijk vindt. Gabriël Levi (schuilnaam) is 28, pedofiel, en houdt de website pedofilie.nl bij. Hij wilde met ons over dit moeilijke onderwerp praten. Meisjes van 7 tot 13 jaar, de prepuberale fase, zijn de kinderen waar hij op valt. Nimfijnen, zoals ze in het beroemde boek Lolita genoemd worden.

Levi vindt dat kinderen een 'uiterlijke verfijndheid' hebben. "De proporties van een kind zijn veel meer symmetrisch dan die van een volwassene. Veel mannen vallen op vrouwen met een cellofiguur, maar dat hoeft van mij niet zo. In mijn ogen is het al gauw te veel. Ik denk dat hetero's het niet zo snel zullen toegeven, maar de eigenschappen van fotomodellen - slanke benen, smalle heupen, weinig billen en borsten - zie je ook terug in jonge kinderen."

Roderik Muit (40) is ook pedofiel en komt daar openlijk voor uit. Zijn voorkeur ligt in tegenstelling tot Gabriël bij jongens van de leeftijd 10 tot 14. Maar waar Gabriëls lust zich in eerste instantie tot het lichamelijke betrekt, gaat het bij Roderik ook om karaktertrekken die kinderen eigen zijn. "Ik denk dat de aantrekking 'm zit in de blijheid, in het jongensachtige. De ondeugendheid die je vaak bij jonge jongens ziet. Zij komen je opener tegemoet dan volwassenen doen. Maar het is niet één eigenschap die mij aanspreekt, het is eigenlijk gewoon een gevoel. Waarom val jij op vrouwen? Dat is moeilijk uit te leggen; het ís namelijk gewoon zo."

Dat brengt ons op de discussie of we het hier nou over een geaardheid hebben of een afwijking. Erik van Beek is filosoof en seksuoloog en is verbonden aan het Seksuologisch Expertisecentrum Haarlem. Hij heeft veel pedofielen behandeld.

"Er is sprake van een geaardheid, maar de aantrekkingskracht tot kinderen is vaak terug te leiden tot de moeite die pedofielen ervaren in de omgang met volwassenen. Ze vinden het lastig met hen te levelen. Vaak voelen zij zich van binnen nog een kind en willen op kinderlijk niveau sociaal contact hebben. In het algemeen kun je zeggen dat pedofielen bepaalde dingen in hun leven hebben gemist. Dan bedoel ik dingen zoals een warm nest, of structuur. Bij een gedeelte speelt ook dat ze zelf misbruikt zijn. Máár, dat is geen doorslaggevende factor. Er zijn namelijk ook pedofielen die niet misbruikt zijn, net als dat er mensen bestaan die misbruikt zijn en vervolgens geen pedofiel worden." Gabriël vindt het een cliché dat pedofielen vaak getraumatiseerd zouden zijn. Het is zoals hij geboren is, zo zegt hij: "In het beste geval zie ik het als een geaardheid, net zo goed als homoseksualiteit dat is."

Toch spreekt ook Roderik wel van een gemis als het gaat over zijn seksuele voorkeur. "De jongens waarop ik val, beelden iets uit dat bij mij ontbrak. Het zijn leuke, energieke, blije en brutale jochies - alles wat ik zelf niet was of ooit ben geweest."

2. Hoe gaat seks tussen een pedofiel en een kind in zijn werk?

In de meeste gevallen: niet. Er zit een belangrijk onderscheid tussen pedofielen en pedoseksuelen. Pedofielen zijn volwassenen met een seksuele voorkeur voor kinderen, pedoseksuelen zijn wetsovertreders die daadwerkelijk over zijn gegaan tot seksuele handelingen met kinderen.

"De meeste pedofielen doen dit niet," legt Erik van Beek ons uit. Bovendien zouden veel kindermisbruikers hun daden niet doen aan aantrekking, maar uit machtsuitoefening. "Tachtig procent van de mensen die kinderen misbruiken zijn niet pedofiel. Dit zijn vaak huisvaders die hun eigen kinderen misbruiken, of psychopaten die op een instrumentele manier met mensen omgaan." Zij misbruiken het kind dus zonder dat ze een moment nadenken over de welzijn van het kind. Pedofielen Roderik en Gabriël zeggen beiden dan ook dat ze nog nooit seksueel contact hebben gehad met een kind. Gabriël: "Het is mijn absolute insteek om ondanks mijn voorkeur nooit op seks met een kind over te gaan. In mijn ogen moet een kind seksueel contact zelf ontdekken, een volwassene moet zich daar niet mee bemoeien. Strikt biologisch gezien denk ik dat het vanaf de puberteit wel kan, maar of het op de lange termijn goed is: nee." Hoe een pedofiel dan wel aan zijn trekken komt? Inderdaad: trekken. "Een potje rukken, that's about it," legt Gabriël ons uit. "Voor mij blijft het bij omkijken op straat, maar doe ik dat drie keer, dan ben ik al verdacht."

Komt het wel tot daadwerkelijk contact tussen een pedoseksueel en een kind, dan is penetratie ook niet altijd aanwezig. Zo zeggen alle partijen waar wij mee spraken.

Jan Hendriks is klinisch psycholoog bij forensisch psychiatrische polikliniek De Waag in Den Haag en daarnaast onder andere bijzonder hoogleraar forensische orthopedagogiek aan de UvA. Hij zegt dat penetratie doorgaans is voorbehouden aan psychopaten. Pedoseksuelen bedienen zich vooral van orale seks en aanraking.

"Penetraties zijn bij seks tussen volwassenen en jonge kinderen inderdaad niet kenmerkend. Vaak is het seksueel contact onderdeel van een proces, grooming heet dat in het wetenschappelijke discours. Dat betekent dat pedofielen langzaam kinderen in hun invloedssfeer proberen te trekken. Vaak zijn dit mannen die de kinderen kennen via de ouders of bijvoorbeeld via de voetbalclub. De volwassene probeert het kind in te palmen. Daar zit een groot verschil in met bijvoorbeeld hoe een volwassen man een vrouw probeert te versieren. Een volwassen vrouw weet namelijk waar het op uit kan lopen. Een kind weet dat niet, en het is voor hem of haar moeilijk zich aan die invloedssfeer te ontrekken. Als het vertrouwen gewonnen is, begint het met aanrakingen. Daarna het betasten van de geslachtsdelen. Maar penetratie komt er nauwelijks bij kijken. Het gaat meer om pijpen bijvoorbeeld, om orale seks." Dat komt ook terug in het onderstaande, intrigerende gesprek tussen de Belgische seksuoloog Goedele Liekens en veroordeeld pedoseksueel Ad van den Berg. Die laatste legt uit hoe zijn seksuele ervaringen met kinderen in zijn werk gingen. "Ik heb nog nooit een kind gepenetreerd. Ik heb alleen met toestemming van het kind aan zijn piemel gezogen, en aan zijn billen gevoeld."

3. Krijgen kinderen een trauma van seks met een volwassene, of wordt dat ze aangepraat door de maatschappij?

Sommige pedofielen verdedigen zich met het argument dat het de maatschappij is die kinderen traumatiseert, en dat een (al dan niet seksuele) relatie tussen volwassenen en kinderen in principe gewoon mogelijk zou moeten zijn. In een recente zedenzaak in Cuijk zeiden sommige meisjes na hun misbruik dat ze affectie voelden voor Frank R., de man die vergaande seks met ze had. Is het mogelijk dat het stigma het probleem is, en niet de seks? "Onzin," zegt Hendriks. "Dit is een manier voor pedoseksuelen om hun eigen gedrag goed te praten. Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat kinderen door welk seksueel contact met een volwassene dan ook ernstig beschadigd kunnen raken. Dat ligt niet aan de maatschappij. Slechts in sommige gevallen kan de heftige reactie van de samenleving het trauma versterken, maar nooit veroorzaken." Maar wat als het kind zelf dit contact wenst? Ook dit wuift Hendriks weg. "Als je met een tweejarig kind langs het water loopt en die zegt dat je hem los moet laten, waarna het kind verdrinkt, zeg je ook niet dat hij dit zelf wilde. Een kind kan simpelweg niet beoordelen wat de gevolgen zijn van seksueel contact met een volwassene. Dus ook als ze zelf zeggen dit te willen, moet je daar als volwassene niet op ingaan."

Hendriks maakt echter wel een kanttekening: "Als pedofielen zeggen dat seks met een kind niet schadelijk hoeft te zijn, hebben ze ergens wel een punt. We kunnen namelijk nooit zeker weten welk kind er beschadigd door raakt. Sommigen komen er namelijk geheel onbeschadigd uit. Dit ligt aan de situatie van het kind: staat het sterk in zijn schoenen? Hoe is de gezinssituatie? Maar je kunt van tevoren nooit weten of het kind er door traumatiseert. Daarom keur ik elke vorm van seksueel contact tussen een kind en volwassene bij voorbaat af." Pedofiel Roderik is het daar in grote lijnen mee eens: "Ik denk inderdaad dat de reactie van de maatschappij veel schade berokkent. Maar ik vind het een brug te ver om te zeggen dat het allemaal goed is als die reactie uitblijft. Dat kun je gewoon niet weten. Sommige pedofielen zeggen: 'Kinderen traumatiseren omdat ze er later door hun omgeving negatief op terug kijken, terwijl ze het op het moment zelf fijn vonden, dus ik ben niet verantwoordelijk voor die schade.' Dat vind ik gelul."

Hendriks kan zich wel goed voorstellen dat pedofielen het moeilijk hebben: "Ik ben blij dat ik er niet mee geboren ben. Wel heb ik veel empathie met de pedofielen; ze zijn in een lichaam geboren met een seksuele voorkeur waar ze - terecht - niks mee kunnen of mogen. Ga er maar eens aan staan."

4. Is mijn collega strafbaar voor een filmpje van een te jong meisje dat op zijn computer staat?

Werkend aan dit artikel, baande een bezorgde collega zich een weg naar ons. Hij legde uit hoe in het tijdperk vóór YouTube filmpjes met elkaar werden gedeeld via open mappen en file sharing programma's. Filmpjes van pianospelende katten, autocrashes en de val van de Berlijnse muur. Maar ook: een filmpje waarin te zien is hoe een jong meisje ('Hoe oud ze was weet ik niet') zichzelf bevredigde voor de camera. Ook die belandde op zijn computer en in een map verzamelingen. Recent kwam hij die map, en dat filmpje opnieuw tegen.

Het meisje in het filmpje was verliefd op een jongen 'Matt' die haar niet wilde en zij liet hem zien wat hij volgens haar miste. Het lekken van een dusdanig filmpje was rond 2004 nog een volslagen nieuw fenomeen en het werd een kleine internetrage onder de titel 'Psycho Girl', waar nog jaren over gesproken werd. Zelfs het meisje in kwestie heeft nog wel eens comments achtergelaten. Ze lacht inmiddels een beetje over die episode in haar leven.

Inmiddels is ze 23 en moeder, maar ten tijde van het filmpje was ze een kind. Die collega van ons had dus kinderporno op z'n computer. In sommige roemruchte zaken, zoals die van trainingscoach Karl Noten, leidde dat tot het einde van een carrière.

Wacht die collega van ons nu hetzelfde? Corinne Dettmeijer doet in opdracht van de overheid onderzoek naar kinderporno en mensenhandel. In 2011 stelde ze een uitvoerig rapport op over alles omtrent kinderpornografie – en ze is duidelijk in haar vonnis: "Of je het nou per ongeluk kijkt of niet: daar maakt de wet geen onderscheid in. Strafbaar ben je sowieso, al gebeurt vervolging in het geval van 'per ongeluk' wel minder."

Ook Christiaan Visser, advocaat bij advocatenbureau Meijers-Canatan, dat onder andere gespecialiseerd is in zedenzaken, beaamt de strafbaarheid. "Als blijkt dat het meisje niet volwassen is, ben je strafbaar. Geen kans om daar onderuit te komen."

En als de collega het filmpje al lang en breed van zijn computer verwijderd heeft? Dettmeijer is ook hierover duidelijk: "Als het ooit op de computer gestaan heeft maar inmiddels verwijderd is, betekent dit voor de politie alsnog dat het bekeken is. Bezit is tegenwoordig niet meer het enige dat strafbaar is."

Wel stelt ze dat het OM wel met meer rekening houdt als het tot vervolging wil overgaan: "Hoeveel kinderporno is er op de computer van de persoon in kwestie te vinden? Heeft hij dit zelf vervaardigd en verspreid? Bij vervolging gaat het altijd om enorme hoeveelheden. En de prioriteit van de politie in de jacht op kinderporno ligt in eerste instantie bij het ontzetten van kinderen die misbruikt worden."

Het lijkt er dus niet op dat die collega binnenkort veroordeeld wordt. Visser: "Ik ben nog nooit een zaak tegen gekomen waarin iemand om het kijken van één filmpje werd vervolgd."