Vooral arme mensen zijn de dupe van het coronavirus

Over de hele wereld treffen landen zware maatregelen om te voorkomen dat het nieuwe coronavirus (COVID-19) nog sneller verspreid raakt. Hele steden gaan in lockdown, op meerdere plekken is de noodtoestand afgekondigd en Italië heeft financiële steun gevraagd aan de EU om de economische schade op te vangen.

Wereldwijd zijn er tot en met maandag ruim 109.000 besmettingen geconstateerd en 3800 dodelijke slachtoffers gevallen in meer dan honderd landen. En wat voor elke getroffen plek geldt, is dat hun rijkste burgers het best in staat zijn om zich erop voor te bereiden.

Uit onderzoek blijkt dat armere mensen disproportioneel zwaarder worden getroffen door pandemieën. Eén studie wijst er zelfs op dat het een misvatting is dat vooral ouderen en zwakkeren een groot risico lopen tijdens pandemieën, en dat de sterftecijfers vooral gelijklopen met sociale klasse – en vaak ook met etnische achtergronden. In achterstandswijken vinden tijdens gezondheidscrises namelijk meer dodelijke slachtoffers dan in welvarende buurten.

“In het kapitalistische systeem waarin we leven is alles afgestemd op de rijkste 1 procent, en hoe verder je afdaalt, hoe slechter je af bent,” zegt Blake Poland, een hoogleraar aan de Universiteit van Toronto die zich gespecialiseerd heeft in gezondheid en maatschappelijke weerbaarheid.

Onder bepaalde omstandigheden – zoals dat je in een risicogebied bent geweest en verkoudheidsklachten hebt – raden gezondheidsinstanties als het RIVM aan om thuis te blijven. Het moet alleen wel maar net zo zijn dat je dan wordt doorbetaald. Ook worden boodschappen op sommige plekken een stuk duurder omdat er ineens een veel grotere vraag naar is – als er niet al tekorten zijn ontstaan, zoals in Australië met wc-papier het geval is.

Mensen die in de bijstand zitten of alleenstaande ouders die niet goed betaald worden en geen ziektedagen hebben, kunnen volgens Poland onmogelijk alle aanbevelingen goed naleven.

In Nederland word je in de meeste gevallen doorbetaald als je ziek bent, maar in bijvoorbeeld de VS en Canada verschilt dat per plek – het is er in ieder geval niet verplicht op federaal niveau. In het Verenigd Koninkrijk, een land met wettelijke regels rondom ziektedagen, heeft de pubketen JD Wetherspoon aangegeven dat het het coronavirus als normale ziekte beschouwt. Dat betekent dat je tijdens de eerste paar dagen dat je thuis zit niet doorbetaald hoeft te worden, en dat als je jezelf afzondert je misschien geen geld krijgt.

De pubketen, die 45.000 werknemers heeft, maakte deze beslissing ondanks dat er veel werd geopperd om het onder ziekteverlof of vakantiedagen te laten vallen, waardoor er wél zou worden doorbetaald.

Mensen die in armoede leven worden volgens Poland ook meer blootgesteld aan ziektes, omdat ze vaak in de dienstensector werken en niet al te ruim wonen. “Voor gemarginaliseerde groepen is het dubbel zo zwaar,” zegt hij. “Je kunt je er wel wat bij voorstellen dat het virus zich anders verspreid bij mensen die opgepropt zitten in kleine woningen, dan bij mensen die het wat breder hebben.”

Volgens Michael Widener, hoogleraar anthropogeographie aan de Universiteit van Toronto, speelt ook het verschil in vrije tijd een grote rol. Mensen die meerdere baantjes moeten nemen om rond te kunnen komen, hebben niet de tijd om alle voorzorgsmaatregelen te treffen die ze misschien wel nodig hebben. Daarom zouden er volgens Widener systematische veranderingen moeten plaatsvinden in de preventie van gezondheidscrises.

“Uiteindelijk is het een kwestie van macht,” zegt Widener. “Een belangrijke eerste stap om deze kloof te dichten zou kunnen zijn om pleitbezorgers en politici te steunen die bijvoorbeeld iedereen recht op kinderopvang willen geven, en het minimumloon willen verhogen.”

Om de rechten voor werknemers te verbeteren, zegt Widener, zouden we ook meer vakbonden kunnen oprichten.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Canada.