Als heel België nu eens 100PAP zou drinken voor een goed doel

In Brussel is vluchtelingen opvangen een belangrijke kwestie geworden. Politici weten niet wat gedaan, enkele burgers leveren inspanningen, en anderen doen alsof het hen helemaal niets doet. Er zijn ook heel veel mensen die willen helpen maar niet goed weten hoe, of het niet zien zitten om rechtstreeks betrokken te zijn. En daar schiet 100PAP te hulp. Een groepje vrienden die migranten zonder papieren in het Maximiliaanpark wilden helpen, kwamen uiteindelijk op het idee om een solidair drankje uit te vinden. Hun redenering was simpel maar werkte wel: Belgen houden van bier en als we de mensen om ons heen met die liefde voor drank kunnen helpen, zouden we snel geld moeten kunnen inzamelen. Dat was de basis voor 100PAP, een pint ontwikkeld in samenwerking met Brasserie de la Senne, waarvan alle winst rechtstreeks gaat naar het steunen van de migranten zonder papieren.  

Maar, hoewel het idee van solidaire drankjes iedereen pleziert, vinden dit soort initiatieven moeilijk een houvast in de hypercompetitieve biermarkt. Het is moeilijk om je op te stellen tegen de vermoeiende administratieve zaken en hoge financiële kosten van distributeurs, zeker als een klein vrijwilligersteam met beperkt budget. Een product ontwikkelen is maar een stap, daarna komt ook marktonderzoek, distributie, verkoop, ontwikkeling. En dat is waar het werk vrij veel energie vergt. 

Op een avond ergens in december sprak ik af met Paul Bossu (48) die de distributie van 100PAP verzorgt. Het team is een feest aan het organiseren om hun vijfjarig bestaan te vieren en hun product bekender te maken. Ik arriveer aan de voorkant van een groot gebouw, niet ver van de begraafplaats van Elsene, die op het eerste zicht er nogal leeg uitziet. Eens ik bij de poort kom zie ik een klein bordje dat aangeeft welke richting ik uit moet. 

Binnen ziet het gebouw eruit als een oud kantoorgebouw, met valse plafonds en een met tapijt bedekte vloer. In de gang hangt een banner van het collectief Zone Neutre die aangeeft dat het gebouw bezet wordt door migranten zonder papieren. Ik volg de pijltjes, neem een trap naar beneden en ga door een deur ergens in de kelder. Daar vind ik het feestje: alles is ondergedompeld in een atmosfeer van rood en blauw. In de fauteuils zitten enkele mensen te kletsen, een DJ zet er ook zijn gerief uit. Het is nog vroeg en best kalm. 

Ik ga naar de bar en zie daar Paul. Zijn enthousiasme is aanstekelijk. 100PAP is een project waar hij veel energie in steekt en je merkt dat hij er ook echt enorm om geeft. Hij vertelt me over hun acties, het bier en dat ze nu ook limonades hebben ontwikkeld, hij toont me ook de T-shirts dat ze net hebben gezeefdrukt. Hij stelde ook voor om gebruik te maken van Zinne voor de avond - de lokale munt van Brussel - in plaats van tokens. “We moeten daar meer gebruik van maken op events,” zegt hij. “Het steunt een alternatief systeem en je kunt ze hergebruiken op andere plekken en events.” 

Ondertussen gaan we richting de garage, die ze gebruiken als rokersruimte voor de avond. Daar grijp ik de kans om hem wat dieper te ondervragen. 

VICE: Hoe kwam je terecht bij 100PAP?
Paul Bossu: Via een vriend. Hij had me verteld dat hij een solidair pintje had ontwikkeld en ik vond dat een geweldig idee. Ik zat toen in het buitenland voor een loopbaanonderbreking, en toen ik terugkwam besloot ik mee te gaan in het project. Het grappige is dat ik eigenlijk zelf geen bier drink, en daarom stelde ik voor om ook limonades te maken. Maar het idee sprak me wel onmiddellijk aan. Al die plekken waar je solidariteit op de menukaart kunt plaatsen, dat kan voor een beetje verandering zorgen, want het geld gaat naar een goed doel. 

Was je dan op zoek naar een gedragsverandering?
Ja, toch wel om de toestand om te keren en het op een maximum aantal plaatsen mogelijk te maken om te kunnen drinken voor een rechtvaardig doel. Zodat, wanneer je geld uitgeeft, het nuttig is. Vanuit het opzicht van de consument. Destijds probeerde ik nog in de politiek te raken met de Piratenpartij, maar dat heb ik al snel opgegeven door de complexiteit van het democratische kader. Het enige wapen dat we nog hebben als burgers is wat we doen met ons geld. Als je dan toch gaat drinken kun je evengoed dronken worden op 100PAP, want het zamelt geld in voor een goed doel, en dat is geweldig. Het heeft een echte en rechtstreekse impact, het helpt de mensen. 

Wat was voor jou het belangrijkste sinds je deelname aan het project?
Het contact met de mensen van la Voix des Sans-Papiers (de stem van de mensen zonder papieren), dat opende voor mij echt de ogen. Die mensen zijn echte strijders, ze kraken leegstaande gebouwen en gaan in overleg met de eigenaren om er tijdelijke bezettingen te kunnen regelen. Ik heb heel veel respect voor ze. Als je geen papieren hebt en je moet gaan praten met een of andere rijke huisbaas zonder iemand van VSP, ja dat is gewoon heel moeilijk. Tegelijk is er deze wetgeving in Brussel die zegt dat als je een leegstaand gebouw hebt in Brussel, je extra belastingen moet betalen. Dat zorgt ervoor dat men meer kan doen met die leegstaande ruimtes. 

Denk je dat Brusselse politici het nodige doen?
Nee, heel weinig zelfs. Maar dankzij groepen zoals het VSP, hebben politici wel een aanspreekpunt. Het feit dat we een collectief hebben opgestart maakt ons sterk. Jarenlang al ligt het probleem van de ongedocumenteerden in handen van een rechtse minister, en alle linkse partijen willen een meer open beleid, maar ze hebben de macht niet om daarover te beslissen.

Maar, met onze negentien gemeenten in Brussel, is er wel altijd iemand met wat macht die wil helpen. Door gebouwen open te zetten bijvoorbeeld, of om hun budget te gebruiken om initiatieven zoals het VSP te steunen. Desondanks dit alles, blijft het draagvlak toch nog klein. Net zoals wat we doen met 100PAP. Met alle respect voor het werk dat we erin steken, konden we toch maar 20.000 euro doneren vorig jaar. Al die energie die we erin staken om te verkopen en ons bier in cafés beschikbaar te maken en nog hebben we maar 20.000 euro. Het OCMW kon, zomaar, 100.000 schenken aan het VSP en de minister van transitie, zij gaf een enveloppe van 150.000 aan Zinne. Zij beschikken over budgetten die wij helemaal niet hebben. 

Is er nog een kans dat 100PAP groeit?
Dat lijkt me nogal moeilijk. In België is het de oorlog van de bieren. Elk jaar gaan er nieuwe brouwerijen open, de concurrentie is zwaar. 

Ja, maar dit is een solidaire pint, dat is de sterkte van jullie product.
Behalve dat je, om bier te kunnen verkopen, het moet aanbieden op plekken waar men bier drinkt, en dat is vooral op café. En tussen de 60 en 70% van de cafés in Brussel zijn in handen van brouwers. En als je niet in hun catalogus staat, dan ben je zo goed als dood. Meestal moet je betalen om in die catalogus te kunnen staan. En daar ligt dus het probleem: iedereen bestelt drank van een verdeler, en die rekent zo’n 30% aan om je bier te houden en verdelen. 30% is veel. Ik zou mezelf moeten strippen van alles dat ik heb om hen dat te kunnen geven. 

Wat is dan de oplossing?
We hebben meer steun nodig, mensen die specifiek vragen naar 100PAP bij de verdeler omdat ze het op het menu willen. Maar daarvoor moeten we naambekendheid hebben. Maar ook dat is een fulltime job. We zijn allemaal vrijwilligers en doen dit naast onze jobs. Het is niet voor niets dat mensen die bier brouwen een verkoper/vertegenwoordiger op het veld hebben. 

Het is frustrerend om te horen dat er een vraag is naar solidaire drankjes, maar dat de marketing het moeilijk maakt om er toegang toe te krijgen.
Het feit is dat iedereen het doet om geld te verdienen, er is een reden waarom we dit als collectief benaderen. Zolang dat aspect aanwezig blijft, zal het moeilijk blijven. Maar je kan niet meer doen dan blijven proberen, hopen dat events 100PAP zullen aanbieden in hun bar of dat een cafe gemotiveerd genoeg is om ons op hun menu te zetten. 

Vanachter in de zaal is de muziek luider, het volk is toegekomen. Er wordt een maaltijd geserveerd, borden met rijst en groenten werden speciaal bereid voor de bewoners van het gebouw. Voor ik deelneem ga ik nog even naar het toilet. Deze zijn op het gelijkvloers, en om daar te raken moeten we langs de bezetting passeren. Ik zie families met kinderen in hun pyjama’s en slippers passeren langs de deur, iets wat ons eraan doet herinneren dat dit een solidaire ruimte is. Er leeft een soort vrolijke en familiaire atmosfeer. 

Terug beneden is de atmosfeer wat feestelijker. Voor het feest losbarst praat ik met Serafina Cutaia (27), ook een vrijwilliger bij 100PAP. 

VICE: Hoe ben jij bij het project terechtgekomen?
Serafina Cutaia: Ik kende Paul al en wist dat hij hulp nodig had voor een event van 100PAP dat hij hostte. Ik raakte steeds meer betrokken in de dagelijkse taken, vooral het boekhouden. Dan is de persoon die verantwoordelijk was voor de financiën ermee gestopt en heb ik die job overgenomen. Ondertussen zijn we al vier jaar verder. 

Hoe zou je de missie van 100PAP omschrijven?
Wat wij doen is geld inzamelen en herverdelen aan verschillende organisaties die gericht zijn op het helpen van ongedocumenteerde migranten. Het doel is om te helpen bij alles wat te maken heeft met huisvesting. Tijdelijke bezettingsgroepen gaan vaak naar enorm grote en lege, leegstaande gebouwen waar werk nodig is, zoals de voorzieningen, de huurwaarborg, verzekering, etc. 

Helpen jullie ook met de administratie?
Nee, dat is niet echt onze job. De vertegenwoordigers van de tijdelijke bezettingen komen naar ons met hun verzoeken en wij kijken hoe we ze financieel kunnen steunen. Het budget is niet groot en soms moeten we het afwijzen. Als men vraagt om 25.000 euro en we hebben er maar 20.000 dan is dat moeilijk. 

Hoe kom je dan in contact met die vertegenwoordigers?
We werken vaak met het VSP, die verschillende bezettingen overziet. We helpen geen individuelen: een ongedocumenteerd persoon die ons zelf benadert zullen we doorsturen naar een competente vereniging. Het werk van een maatschappelijk werker kun je niet zomaar improviseren. We zijn ook niet bang om te zeggen dat we op sommige vlakken niet kunnen helpen. 

En het dagelijks draaiende houden van 100PAP?
Dat doen we zo goed mogelijk met wat we hebben. We zijn met zo’n tien vrijwilligers en elke dinsdagavond zitten we samen, we nemen alle beslissingen ook als een groep. Iedereen is vrij zijn ideeën en voorstellen te geven. We bespreken alles samen. Ons management is best horizontaal, alles doen we collegiaal. Soms is dat natuurlijk moeilijk. We bestaan uit veel verschillende mensen. Een horizontaal type management lijkt misschien simpel, maar je merkt er ook snel de limieten van. Soms duurt een vergadering te lang of leidt een discussie ons nergens heen. Dat kan frustrerend zijn, maar zo kan iedereen wel zijn mening uiten, en kan ernaar geluisterd worden op dezelfde manier, om zo samen vooruit te gaan. 

Hoe zie je de toekomst?
We hebben recent wel onze grenzen ingezien op vlak van wat we kunnen verkopen. Uiteindelijk zullen we nood hebben aan een subsidie om een part-time positie te kunnen voorzien. De grootste frustratie is dat we het zo druk hebben met de dagelijkse zaken zoals levering, boekhouding, inventaris, dat we soms geen tijd genoeg lijken te hebben voor de goede zaak zelf, vind ik. Ik wil geen vereniging zijn die gewoon bier verkoopt. Hetgeen wat mij hier aantrok is dat we migranten helpen, dat is wat me motiveert. 

Traag maar zeker volgt het ene glas achter het andere en neemt de avond een vrolijke wending.

Buiten de 100PAP, gaan de limonades ook goed samen met gin of vodka. Maar ik kies ervoor om het rustig aan te doen en deze cocktails doen me helemaal vergeten dat ik hier ben om te werken. Het feestje zal nog doorgaan tot in de ochtend. 

Na gepraat te hebben met Paul en Serafina, wou ik graag gaan kijken waar ze hun vergaderingen houden, om te zien hoe die horizontale organisatie te werk gaat. Op een dinsdagavond, in Cureghem in Anderlecht, vind ik ze terug in het Circularium, een voormalige garage die nu is omgetoverd om meerdere verenigingen te huizen. “Het Circularium is zo’n 20.000 m2 groot, bestemd voor circulaire economie,” vertelt Paul. “Het is een grote site die over drie straten heen verspreid ligt. Het gebouw is van D’Ieteren. Heel lang waren er hier alleen maar auto’s. Nu vind je er heel wat samenwerkingsprojecten. Zo is er l'Îlot, die meubelen voorziet voor dakloze personen, Linkup die vecht tegen de digitale kloof, KiloMet die tweedehands spullen verkoopt per gewicht of per lopende meter, en dan is er ook de Magasin Gratuit.” 

Terwijl we praten, passeren we een van de loodsen waar het hoofdkwartier van de vereniging zich bevindt. Ik vraag Paul over de integratie van zo’n plaats in de wijk. “Het idee is dat dit ook open is voor de lokale bevolking. Met initiatieven zoals Magasin Gratuit of KiloMet, blijkt dat ook te lukken. Er zijn ook evenementen. Zo lag de Magasin Gratuit vol met enkel speelgoed voor Kerstmis, en konden kinderen komen om halen wat ze wilden. Dan mochten ze de kerstman zien en een pannenkoek eten.” 

We wandelen door een coworking ruimte, en komen uiteindelijk op een vergaderzaal terecht waar de rest van het 100PAP team zit te wachten. “We hebben ons aangemeld om de inventaris hier te kunnen huizen,” vertelt Paul verder. “Dat lag eerst verspreid over verschillende locaties, maar dat was niet zo praktisch. We hadden nood aan een meer centrale ruimte. En hier hebben we toegang tot de coworking, een keuken en een vergaderzaal. Het is eigenlijk echt ideaal. Onze bieren worden ook geleverd per fiets door Dioxyde de Gambettes, die hier ook hun thuisbasis hebben, wat het allemaal veel gemakkelijker maakt om rechtstreeks uit de stock te halen en snel te leveren.” 

De laatste vrijwilligers komen aan en de vergadering gaat van start. Vandaag gaat het vooral over de doelstellingen van 100PAP voor het komende jaar. Paul gaat van start door een kijkje te nemen naar de mogelijke verdere evolutie van de limonades. Hij zou ze graag in blik hebben, en volledig biologisch, wat een betere plek in de concurrentie zou opleveren. De discussie gaat van start en sommigen zijn voorstanders terwijl anderen denken dat het nog te vroeg is, de rest houdt zich stil. Iedereen luistert naar elkaar, meningen worden uitgewisseld en herkaderd om te voorkomen dat de discussie alle kanten opgaat. 

Het team bespreekt daarna hoe ze de verkoop kunnen doen toenemen, wat aan het hart van het project ligt, aangezien dat ervoor zal zorgen dat ze het budget kunnen vergroten, die ze dan weer kunnen verdelen naar verschillende verenigingen die ongedocumenteerde migranten helpen. Het is belangrijk om te denken hoe je klanten zoekt, welke evenementen je organiseert, bestelmails behandelt, reclame maakt op sociale netwerken, welk grafisch materiaal er moet worden gebruikt, etc. 

De vergadering duurt zo’n anderhalf uur en helpt om de doelstellingen van het jaar beter te definiëren. Er zijn er veel, en het is duidelijk dat dit project leiden, puur op vrijwillige basis, een grote investering vergt. Maar er zijn geen kleine overwinningen, geen kleine prestaties, elke actie telt want elke euro die wordt ingezameld helpt rechtstreeks iemand die het nodig heeft. Misschien zal 100PAP snel België overnemen, en zal iedereen puur solidair kunnen drinken, overal. 

Om 100PAP en hun limonades te bestellen, kun je hier klikken.  

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.