Welkom in de crackhoofdstad van Duitsland

Voordat hij wat mag roken, heeft Hans (48) twee voorwaarden voor zichzelf: zijn labrador moet genoeg te eten hebben voor de rest van de dag, en hij mag niemand om zich heen lastigvallen met zijn gebruik. Hans is dakloos, heeft terminale schildklierkanker en heeft naar eigen zeggen niet langer dan een jaar te leven. Naast hem zit Robert (47), wiens kromgetrokken rug en hiv-besmetting hem nog ongeveer evenveel tijd om te leven geven als Hans.

Ze zitten samen in het Taunusanlagestation in Frankfurt, dat in de jaren tachtig overstroomde van de junkies en heroïne-orgies, en inmiddels een crackbuurt is geworden. Hier kunnen Hans en Robert hun pijp in alle rust leegroken. Het knettert en sist als Hans zijn aansteker tegen de folie houdt – en het ruikt misselijkmakend zoet, naar brandend plastic en ammoniak. "Dit is al de derde van deze ochtend," zegt Hans – nog schijnbaar onaangedaan, terwijl hij donkergrijze rook uitblaast.

De vraag naar crack is zo groot in Frankfurt dat de junks het direct nadat ze het gekocht hebben op straat oproken. In een steegje, tussen auto's of onder afdakjes. De verslaafden die niets weten te scoren zoeken bijtend op hun nagels en met knarsende kaken naar een laatste beetje vrijgevigheid van anderen. Aan de overkant kotst een van de junks op de stoep.

Crack wordt relatief weinig gebruikt in Duitsland. In de jaren tachtig waarschuwden de kranten voor een vloedgolf aan crack, maar die reikte amper verder dan Frankfurt. In Hessen, een deel van Frankfurt, wordt verreweg de meeste crack gerookt van het land – in 2013 werd er een enquête gehouden waarbij 217 mensen werden gevonden die dat jaar voor het eerst crack hadden gerookt. Ter vergelijking: Hamburg stond op de tweede plaats met slechts 17 nieuwe gebruikers.

Frankfurt werd zo zwaar getroffen dankzij de centrale ligging en de toestroom van toeristen van over de hele wereld. De Bahnhofsviertel werd al in de jaren negentig geïnfiltreerd door de crackepidemie, en sindsdien is er amper coke in poedervorm meer te koop. De afgelopen negen jaar steeg de populariteit van crack enorm, en zijn de prijzen flink gedaald.

Volgens de politie gebruikt meer dan de helft van de junks in deze buurt crack – een mix van cocaïne, bakpoeder en wisselende chemicaliën. Het wordt meer verkocht dan heroïne, en 97% van de verslaafden in dit district heeft het ooit gebruikt. Sinds vorig jaar is crack de populairste drug onder verslaafden; vorig jaar stierven er twee aan een overdosis. Geen enkele drug is zo verslavend, heeft zo'n heftig effect op je lichaam, en laat je wangen sneller invallen als crack.

De crackhandel bloeit in het bijzonder in de Taunusstrasse. Tijdens de piekuren – tussen 6 en 8 's ochtends – staat er iedere paar meter wel een dealer die elke voorbijganger iets aan probeert te smeren. Als de politie er een paar oppakt staan er de volgende ochtend weer nieuwe dealers, grotendeels afkomstig uit Noord-Afrikaanse en Albanese gangs, waartussen de nodige rivaliteit bestaat. "Hey man, heb je iets nodig?" – op sommige momenten van de dag hoor je dit tien keer binnen honderd meter in de Taunusstrasse.

Hans en Robert hebben zich allebei aan hun lot overgegeven, en dat is te zien aan hun gebruik. Hans ziet er eigenlijk niet eens heel slecht uit, wat hij naar eigen zeggen te danken heeft aan zijn gevangenisstraf van 17 jaar voor cocaïnehandel. Robert is 47 maar ziet er met zijn kromme rug bijna twee keer zo oud uit. Hij heeft zijn vele fysieke klachten aan zijn hiv-infectie te danken, zegt hij, maar de korstige olifantenhuid die op zijn been te zien is als hij zijn broekspijp optilt, is te danken aan de troep waar meth en crack mee versneden wordt. "Dit is niks bijzonders hier; steeds meer mensen injecteren crack, en hebben daardoor dit soort benen."

Hans deelt zijn crack met Robert, hoewel hij zelf ook blut is. De pijp reist heen en weer tussen hun lippen. Robert kijkt voordat hij een hijs neemt steeds rusteloos om zich heen. Ze zijn in deze buurt allebei meerdere keren overvallen.

"Iedereen berooft elkaar. Ongeveer een uur nadat er een nieuwe lading arriveert is het het ergst. Mensen worden vreselijk agressief en gaan continu met elkaar op de vuist," vertelt Hans. Hamsa (43), een andere verslaafde en een vriend van Hans, heeft nostalgische gevoelens over de tijd dat heroïne nog de populairste drug was in de Bahnhofsviertel: "Alle junks waren toen vrienden van elkaar. Iedereen sprak elkaar en ging er samen op uit. Dat is nu allemaal voorbij." Er wordt in de buurt gedeald, gestolen, gebedeld en geprostitueerd om verslavingen te bekostigen.

Volgens politiecommissaris Thomas Zosel heeft de enorme vraag naar crack te maken met de korte high die de drug geeft. Hij patrouilleerde vroeger zelf in de Bahnhofsviertel, en is niet jaloers op zijn collega's die hier tegenwoordig werken. "Er worden regelmatig agenten aangevallen en bedreigd. Het wordt steeds agressiever, omdat de meeste mensen aan meer dan één drug verslaafd zijn en er echt alles aan doen om zich goed te voelen. En dat lukt ze nooit, door alle troep waarmee de drugs tegenwoordig versneden worden."

De winkeleigenaren van de Taunusstrasse hebben de achteruitgang van de Bahnhofsviertel vanaf de eerste rij gezien. Als er een dealer op het kozijn van GM-Foto, een fotowinkel, gaat zitten. "Hoe vaak moet ik tegen je zeggen dat je op moet rotten," schreeuwt de eigenaar. Deze keer gaat hij weg zonder protest. Bernie, de buurman en eigenaar van platenzaak Cream Music, dat al sinds 1904 bestaat, kijkt vol afkeer naar de ontspannen dealers aan de overkant van de straat. "We houden amper ons hoofd boven water sinds de buurt zo achteruit is gegaan. Mensen durven niet meer te komen, of ze schrikken zich rot als ze zien wat er gebeurd is. Er heeft laatst nog een nieuwe medewerker ontslag genomen omdat hij het niet meer aan kon zien," vertelt hij.

Bernie staat in contact met de gemeente en met de hoofdcommissaris van de politie, Gerhard Bereswill. "Ze weten wat er aan de hand is, en maken zich er ook zeker zorgen om. Ze vrezen voor het bestaan van de winkels hier," vertelde Bernie. Zowel GM Foto als Cream Music staan in Duitsland hoog aangeschreven binnen hun eigen scene.

Iedereen, inclusief de politie, beseft echter dat dit niet in een handomdraai op te lossen valt – hier komt geduld bij kijken. De gevolgen van hoe de Amerikaanse overheid in de jaren tachtig en negentig zich met de war on drugs op de crackepidemie stortte zijn daar nog steeds voelbaar; de gevangenissen zitten propvol met kleinschalige crackdealers met lange straffen.

"Als we ineens alle drugs van de straat halen, zou er totale chaos ontstaan. We moeten een langetermijnoplossing vinden voor de zieken op straat," zegt Zosel. De heroïnegolf kregen ze onder controle met methadonklinieken en gratis hulpverlening van medische professionals. Tegenwoordig vindt bijna tweederde van het heroïnegebruik plaats in deze klinieken. "Zo kun je ook goed contact leggen met de verslaafden, zodat je vervolgens samen aan een oplossing kan werken" vertelt Zosel. "Dan krimpt de vraag op straat, en uiteindelijk ook het aanbod."

De komende weken zal er een tweede rookhokje in de buurt opgericht worden. Er bestaan echter veel twijfels over de effectiviteit van deze hulpverleningstechniek voor crackgebruik. Hoewel steeds meer mensen in de Bahnhofsviertel crack injecteren, kan de drug ook snel op straat gerookt worden, in tegenstelling tot heroïne dat de nodige voorbereidingen vereist.

De politie van Frankfurt hanteert momenteel vier technieken om het probleem te bestrijden: preventie, therapie, medische hulp en repressie. Commissaris Zosel wilde niet al te diep ingaan op het laatste punt, maar ze maken het leven van de dealers zo zuur als ze kunnen. "Ze worden vaak opgepakt met kleine hoeveelheden, waardoor ze nooit voor lange tijd kunnen worden vastgezet." Toch is de politie ervan overtuigd dat er stappen in de goede richting worden gemaakt. Het enige is dat de politie dit nooit helemaal alleen kan oplossen. "Burgers moeten ook waakzaam zijn en aangifte doen als ze verkeerde dingen zien."

Hans en Robert gaan gebukt onder het gewicht van hun gezondheidsproblemen. "Zodra je je laatste beetje menselijk fatsoen aan de wilgen hangt is het voorbij", vertelt Hans. Ongeacht zijn heftige drugscocktail kan hij nog steeds een prima gesprek voeren. Hij benadrukte even later hoe belangrijk hij het vindt om zijn spullen altijd op te ruimen na gebruik, hoe high hij ook is: "Wat als een hond of een kind in een naald trapt?"

Hoe het ook afloopt met de Bahnhofsviertel, Hans en Robert zullen dit zelf waarschijnlijk niet meer meemaken – het zou goed kunnen dat dit hun laatste zomer in de Bahnhofsviertel is.