Een orkest dirigeren is vast al je hele leven je droom geweest

Heb je ooit in de huiskamer gestaan terwijl er een stuk klassieke muziek keihard aan stond en je met je hand een denkbeeldig dirigeerstokje vast hield? Op de maat van de muziek bewoog je het stokje en je voelde je oppermachtig en waande je in een heuze concertzaal. Nadat het stuk is afgelopen maakte je een gepaste buiging en loop je met gestrekte rug de keuken in om een broodje pindakaas te maken. Herken je jezelf in bovenstaande omschrijving? Dan is deze orkestsimulatie-installatie voor jou, want het zal je droom niet alleen doen uitkomen, het zorgt er ook voor dat je sierlijke stokbewegingen in mooie muziek omgezet zullen worden en je dus een steeds betere (denkbeeldige) dirigent wordt.

WHITEvoid demonstratie

In het Mendelssohn Museum in Leipzig heeft ontwerpstudio WHITEvoid een installatie neergezet die het mogelijk maakt voor de gewone sterveling om een orkest te dirigeren. De installatie, genaamd Menselssohn Effektorium, is volgens de verantwoordelijke studio een “technisch complexe, maar gebruiksvriendelijke en buitengewoon leuke installatie.” Met behulp van een dirigeerstokje kan “de bezoeker het tempo bepalen van een muziekstuk,” en ook andere aspecten zoals het volume, de keuze van de instrumenten en hun klank zijn door de bezoeker te regelen. Supergaaf natuurlijk, maar misschien is een reis naar Leipzig een te grote stap om te ondernemen voor de tien minuutjes plezier die je aan het spelen met de installatie zult beleven. Daarom nam ik ook nog wat andere opties voor je onder de loep.

Maar eerst even over de WHITEvoid-installatie. Als bezoekend dirigent raad ik je aan om een rokkostuum of pak aan te trekken om de ervaring wat gewichter te maken. De technologie doet de rest wanneer jij met je stokje begint te zwaaien. Als muzikaal genie heb je verschillende muzikale stukken tot je beschikking die worden getoond op een groot touchscreen. Het orkest dat zich voor je bevindt bestaat uit 13 monospeakers die op paaltjes staan, waarop ook de verschillende orkestgroepen staan vermeld. De orkestgroepen zijn allemaal individueel opgenomen, waardoor je het volume van iedere individuele groep kan regelen met het touchscreen. Uiteindelijk reageert de installatie op jouw sierlijke handbewegingen en zorgt er met Leap Motion voor dat deze wordt omgezet naar het tempo dat jij aangeeft. Het muzikale stuk is dus dynamisch en direct te beïnvloeden met het magische dirigeerstokje.

Ook in de echte wereld kunnen dirigeerperikelen hoog oplopen.

Maar daar houdt het niet bij op. De mensen bij WHITEvoid wilden de ervaring verder verrijken en ervoor zorgen dat je echt in de huid van een dirigent kon kruipen. Zo worden de noten en muziekstukken volledig weergegeven en kun je de pagina’s omslaan door middel van een swipe-beweging. Ook kun je je muziekstuk vergelijken met die van vijf andere, waarschijnlijk iets bekendere, dirigenten. Daarnaast kun je de akoestiek van de zaal waardoor je jezelf bijvoorbeeld in een kerk of in een concertzaal kan wanen. Zelfs het licht in de kamer is te regelen, zodat je echt het gevoel hebt dat het orkest en de kamer aan je voeten liggen.

Dat is allemaal natuurlijk supergaaf, maar bij een uitbreiding zouden ze kunnen denken aan een toevoeging van de Oculus Rift, zodat je niet naar 13 palen zit te kijken in een verder lege ruimte. Als ze de technologie nou ook nog eens beschikbaar zouden maken voor in de huiskamer, kun je je grootvader of moeder heel gelukkig maken met een Orchestra Simulator in combinatie met de Playstation Eye of iets in die trant. Mij zou je er ook blij mee maken trouwens. Stel je voor dat je omgeven bent door een orkest en ze elke beweging die je met je stokje maakt nauwkeurig volgen en er op reageren door hun instrument op een bepaalde manier te bespelen. Ik kan me geen machtiger gevoel voorstellen. Helaas is het (nog) niet zo ver en moeten we het met alternatieven doen.

Even ter herinnering: dit is hoe een echt orkest er uit ziet.

Eén van deze alternatieven dompelt je onder in het orkest als instrumentspeler en heet Open Orchestra. Het houdt in dat je met je instrument achter een panoramisch scherm gaat zitten waarop een deel van het orkest wordt getoond, samen met de dirigent natuurlijk. Met de simulatie wordt de ervaring van het spelen in een orkest nagebootst en dit kan de muzikant helpen om dit in de toekomst dan ook daadwerkelijk te doen. Maar voor mij lijkt het te veel op het daadwerkelijk spelen van een instrument, en ik zoog al best wel met Guitar Hero.

Nog geen echt orkest, maar wel een stuk moeilijker dan Trumpet Hero.

Dan is er nog Virtual Orchestra Studio, waarmee je ook echt een equivalent van Guitar Hero binnenhaalt. Dit klinkt meer als een simulatie die bij mijn kunnen past, want je hoeft alleen maar op bepaalde toetsen te rammen om de juiste geluiden na te bootsen. Het uiterlijk van het spel is niet echt state-of-the-art en simuleert niet eens een publiek voor je waar je applaus van dient te verwerven. Dat doet wel heel erg af aan de ervaring, maar je kan natuurlijk ook vrienden en familie uitnodigen om te komen kijken en luisteren naar jouw verwoedde pogingen om Beethoven's negende symfonie na te spelen. Ik kan natuurlijk niet garanderen dat je dan meer handgeklap zal genereren, maar je kan het in ieder geval proberen.

Het lijkt me duidelijk dat er een goed alternatief moet komen op de bestaande orkest-simulaties. Dit alternatief zal de ervaring natuurgetrouwer moeten maken en daarom raad ik iedereen die in de toekomst Orchestra Simulator wil spelen aan om een petitie te starten. Facebook heeft net Oculus Rift overgekocht, dus ze hebben vast goede ideeën nodig voor nieuwe toepassingen, dus ik denk dat zij de go-to-guys zijn. Je kan er ook voor kiezen om weer eens langs te gaan bij je grootouders of andere naaste klassieke muziek liefhebbers en trachten ze wat geld afhandig te maken. Vervolgens begin je je eigen indie-project en zet je zelf een programma in elkaar waarbij je precies bepaald welke orkest-samenstelling, welke concertzalen enzovoorts er in je simulator voorkomen. Ik vind het allemaal prima, zolang je me maar laat weten wanneer de beta-versie uitkomt.