Kevin Osepa roept de geesten van Curaçao op om ze te omarmen

Op Curaçao woont visser Rowin, samen met zijn moeder. Onvermoeibaar trekt hij er elke dag op uit om eten te verzamelen, al is de vangst vaak karig. De moeder is niet onverdeeld enthousiast over de werklust van de visser: haar andere zoon is verdronken en ze is bang dat ook de visser door de golven zal worden opgeslokt. Als er tijdens de vissessies steeds vaker een geestverschijning opduikt, neemt het leven van de visser een onverwachte wending. Er ontspint zich een woordeloze dans tussen de visser en de geest. Eerst voorzichtig en aftastend, later intiem en sensueel. Uiteindelijk blijkt de geest niet alleen behulpzaam bij het vissen: de wonderlijke gebeurtenissen brengen de visser ook dichterbij zijn verdwenen broer. 

Dit is slechts een fractie van de overdaad aan beelden die in zo’n twintig minuten over je worden uitgestort in de raadselachtige film La Última Ascensión van Kevin Osepa, die tijdens het Nederlands Film Festival in première gaat. We spraken de regisseur om een aantal mysteries te ontrafelen. 

De ontmoeting tussen mensen en geesten is een terugkerend thema in het werk van Osepa, die opgroeide op Curaçao en fotografie studeerde aan de HKU in Utrecht. In zijn fotografie werkt hij bijvoorbeeld veel met Reckitt’s blue, een bijna lichtgevend indigoblauw wasmiddel dat populair is op Curaçao. Dat heeft niet alleen te maken met de waskracht: in brúa, de verzamelnaam voor verschillende vormen van Afro-Caribische spiritualiteit, staat het symbool voor bescherming, onder andere tegen geesten. “Voor mij is het ook een middel om de vraag te stellen: waartegen zijn we ons aan het beschermen? Juist door die beschermlaag soms weg te halen kun je misschien in gesprek gaan met geesten die nog ronddwalen en verlangen naar bevrijding.” 

Zijn huidige fototentoonstelling op BredaPhoto draait om de Klof, een door bomen omzoomde weg op Curaçao, waar allerlei spookachtige dingen gebeuren. Veel mensen durven er dan ook niet ‘s nachts overheen te rijden. “Mijn vader vertelde me vaak het verhaal van een non, die heel snel voor je auto langsrent, en zo een ongeluk veroorzaakt. Dat was het eerste verhaal dat ik nog weet over de Klof. Ik heb voor dit project allerlei mensen geïnterviewd en er werd altijd gezegd: in de Klof gaan mensen in paren dood. Twee verschillende auto’s, of twee personen in één auto, maar altijd in paren,” vertelt hij. 

Maar de Klof was al een beladen plek lang voordat er auto’s bestonden. Osepa sprak niet alleen met lokale bewoners, maar ook met academici, zoals dichter en immaterieel erfgoed-deskundige Richinel Ansano en antropoloog LayO de Palm, die een boek schreef over de Slavenopstand in 1795. “Tijdens die opstand begonnen de tot slaaf gemaakten te gooien met hete pap, en zo begon een gevecht,” vertelt Osepa. “Ze verscholen zich op een berg heel dicht in de buurt van de Klof is, en zijn bij de Klof opgepakt. Een aantal van hen zijn toen vermoord.” Door allerlei mythen, legenden en anekdotes over de plek te verzamelen probeert Osepa een mogelijkheid te creëren om met het verleden in het reine te komen. In de expositieruimte in Breda gaat soms het licht uit, waarna een levensgrote spookverschijning van de weg op de muren en de vloer wordt opgeroepen. Je kunt een stukje door de projectie wandelen, om vertrouwd te raken met de Klof en de verhalen eromheen.

In eerder werk probeerde Osepa iets van de magie van zijn geboorte-eiland toe te voegen aan het Nederlandse landschap, dat zich daar een stuk minder voor leent, zo merkte hij eerder op in een interview. Een plek als de Klof zou in Nederland waarschijnlijk zijn bestempeld tot een gebrekkig stukje infrastructuur, waarna de bomen zouden zijn gekapt om de verkeerssituatie veiliger te maken. Maar zo’n nuchtere (of lompe) aanpak is ook niet altijd zaligmakend. “Een stukje verderop op het eiland, in Fontein, is een Nederlands bedrijf al jaren bezig met een bouwproject,” vertelt Osepa. Dat verzakt steeds en loopt vertraging op. “En als er dan weer wat misgaat zegt de bevolking: ja, dat is ook inheems land. Zij respecteren dat je ergens niet kunt bouwen omdat het niet van jou is.” 

Dat ontzag is één van de weinige dingen die nog herinnert aan de oorspronkelijke bevolking van Curaçao, de Caquetio. Zij werden al in 1515 vrijwel allemaal door de Spanjaarden weggevoerd naar Hispaniola om daar in de mijnen te werk gesteld te worden. De huidige bevolking van Curaçao bestaat voor een groot deel uit afstammelingen van mensen uit Afrika die in de zeventiende eeuw als slaaf naar het eiland gevoerd werden. “Het contact met onze inheemse geschiedenis is bijna verloren,” licht Osepa toe. “Een groot deel van onze invloeden komen vanuit de kolonisatie vanuit Afrika. Ik wilde verbeelden hoe het eruit gezien zou hebben als er contact mogelijk zou zijn geweest. Daarom is die inheemse geest, Shi, zo belangrijk in de film.” 

De visser in de film wordt door de inheemse geest geholpen bij de verwerking van het verlies van zijn overleden broer, en achter de rijke symboliek en de betoverende beelden gaat een erg persoonlijk verhaal schuil. Ook Osepa verloor zijn broertje, tien jaar geleden. “Het rouwproces heeft me enorm geraakt. Het heeft op de één of andere manier voor veel afstand gezorgd binnen mijn familie en er werd nooit over gesproken.” Osepa ziet deze moeizame communicatie over de dood als iets dat breder leeft op het eiland waar hij vandaan komt. Hij denkt dat de kennis van de oorspronkelijke bewoners zou kunnen helpen om juist wel met elkaar te praten. 

De “Ascensión” in de titel van de film slaat niet alleen op het opstijgen richting de hemel: het is ook de naam van de Curaçaose baai waar de film voor een groot deel is opgenomen. “Dat was een belangrijke plek voor de Caquetio, en er zijn veel graven gevonden van ‘second burials’. Ze hadden de traditie om iemand die dood gegaan was na een bepaalde periode weer op te graven, schoon te maken en opnieuw te begraven. Ik vond het een mooi gegeven dat er een menselijke handeling nodig is om iemand naar de tweede hemel te helpen. Dat kan helpen om rouw toe te laten en te omarmen. Iemand is weg, maar je mag diegene nog steeds iets goeds wensen, of iets goeds voor iemand doen.” Het hielp Osepa om de gebeurtenissen in zijn eigen leven beter te kunnen plaatsen, maar legt ook een beperking van de realiteit bloot. “Ik wilde een film maken waarin het onmogelijke kon gebeuren. Eén van de grootste verlangens is dat een overleden persoon op de één of andere manier terugkomt, maar dat is één van de enige dingen die niet kunnen.” 

De film La Última Ascensión gaat komende dinsdag in premiere tijdens de VICE-night op NFF. Kaarten vind je hier. De tentoonstelling Klof, Barito di Spiritu op Breda Photo is nog tot 23 oktober te bezoeken.