Hoe kunnen ongelukken met pistolen en geweren gebeuren op filmsets?

Als een filmpersonage als James Bond met een pistool schiet, is er een reden dat er rook kringelt en je de terugslag ziet. Hij vuurt namelijk meestal een echt pistool af, met echt buskruit erin. Het enige ding is dat het pistool is geladen met een zogenaamde losse flodder, een soort munitie die zo is aangepast dat-ie niet wordt afgevuurd.

Dat is normaal gesproken veilig, en daarom waren filmprofessionals ook zo geschokt door het nieuws van afgelopen donderdag: acteur Alec Baldwin schoot met een filmpistool op de set van de western Rust, waardoor cinematograaf Halyna Hutchins om het leven kwam en regisseur Joel Souza gewond raakte.

Dit soort incidenten zijn zeldzaam, ook al komen er wel veel wapens voor in films en op de televisie. Het beroemdste voorbeeld is de dood van Brandon Lee, de zoon van Bruce Lee, toen hij in 1993 The Crow aan het filmen was. Toch is er altijd een risico als je met een vuurwapen schiet, zelfs als er slechts losse flodders in zitten. Om iedereen veilig te houden, worden er voor Hollywoodproducties vaak wapenmeesters ingehuurd, die de verantwoordelijkheid dragen over de vuurwapens op de set. Het is echter niet wettelijk verplicht om zo iemand in te huren.

Het is niet zeker of er een wapenmeester aanwezig was op de set van Rust. Iemand van een vakbond voor mensen uit de filmindustrie vertelde dat de film onafhankelijk werd opgenomen, met een crew uit New Mexico. Naar verluidt botsten de producenten van de film met de cameramensen over de arbeidsomstandigheden op de set, waarna ze een paar dagen voor het schietincident crewleden inschakelden die niet bij een vakbond zaten.

VICE sprak met twee wapenmeesters – Jon Funk van Mantis Armourer uit Brits-Columbia en Mike Tristano uit Los Angeles – om meer te weten te komen over de veiligheid van wapens op filmsets en wat er allemaal mis zou moeten gaan om een ongeluk als dat van vorige week te laten gebeuren.

Hoe werken losse flodders?

Om te begrijpen hoe een acteur met een pistool kan schieten zonder dat er daadwerkelijk een kogel uit het wapen komt, is het belangrijk om meer te leren over de munitie, oftewel het patroon. Dat bestaat uit vier onderdelen: het projectiel, oftewel de kogel; de voortdrijvende lading, oftewel het buskruit of het chemische explosief dat het projectiel lanceert; het slaghoedje, oftewel het primaire explosief dat de voortdrijvende kracht doet ontbranden wanneer de trekker wordt overgehaald; en de huls, die alles bijeenhoudt en bij het vuren gewoonlijk op de grond wordt geworpen.

Een losse flodder is een patroon zonder projectiel. “Ze maken een hoop lawaai, er komt wat rook vrij en het lijkt alsof er wél een kogel is afgevuurd,” zegt Funk. “Vanwege dat effect zijn ze zo populair in Hollywood, omdat het er echt uitziet.” Zelfs de huls wordt uit het wapen gelanceerd.

Volgens Funk zijn filmstudio’s zelfs zulke grote fans van losse flodders dat ze vrijwel geen andere methoden meer gebruiken om pistolen realistisch te laten lijken schieten. Je zou bijvoorbeeld het schieteffect ook digitaal kunnen creëren in de postproductie, of de pistolen kunnen laden met Simunition, een soort trainingsmunitie die na het afvuren uiteenvalt.

De wapens in films zijn vaak echte wapens, waarvan de loop zo is aangepast dat er alleen nog losse flodders in passen. Ten minste, dat kan alleen bij de modernere automatische of halfautomatische geweren of pistolen; niet bij de oude revolvers die men in westerns gebruikt.

“Hier is waarschijnlijk een single-action-revolver gebruikt, met een zwartkruitpatroon,” zegt Tristano, wiens bedrijf van alles verhuurt, van rubberen replica’s van middeleeuwse strijdbijlen tot bomvesten met replica-explosieven. De antieke of op antiek lijkende geweren die in westerns worden gebruikt, zijn volgens Tristano meestal ook gevuld met een “low-level losse flodder” – een losse flodder met minder buskruit erin, zodat het geluid de paarden in de film niet afschrikt.

Wie is er verantwoordelijk voor de wapenveiligheid op een filmset?

Dat hangt volgens Tristano en Funk van de set af. De eerste assistent-regisseur is meestal verantwoordelijk door de dagelijkse gang van zaken op een set en de rekwisiteur is verantwoordelijk voor alle rekwisieten. 

En zoals gezegd is het niet wettelijk verplicht, maar bij producties waarin veel gebruik wordt gemaakt van wapens is er meestal een wapenmeester in dienst, die toezicht houdt op de wapens en alle scènes waarin ze worden gebruikt.

Welke veiligheidsprotocollen gelden er tijdens het filmen?

Tristano zegt dat hijzelf of een van zijn medewerkers de losse flodders laden. Als hij de set op komt, zal de eerste assistent-regisseur tegen de cast en crew zeggen dat er een “hot gun” op de set is.

“Ik overhandig het wapen aan de acteur of actrice en verlaat de set niet totdat hij of zij het aan mij heeft teruggegeven,” zegt Tristano. Nadat de regisseur “cut” heeft geroepen, neemt hij het terug, laadt het uit en inspecteert hij het.

Ook al is een “hot gun” alleen maar geladen met losse flodders, toch mag het wapen de set gewoonlijk niet op tot het precieze moment dat er geschoten moet worden. De actie die in de scènes voorafgaand aan dat moment wordt opgenomen – zoals dat de personages hun wapens trekken, vasthouden of op elkaar richten – gebeurt met een “cold gun”, dat niet geladen is.

Als er eindelijk met het wapen moet worden geschoten, krijgen de filmsterren de opdracht om het van mensen af te richten. “Een ‘hot gun’ wordt nooit gericht op iemand van de cast of de crew of een dier,” zegt Tristano.

Kan je iemand doden met een losse flodder?

Hoewel je met een losse flodder geen echte kogel afvuurt, veroorzaken ze wel een drukgolf waarmee je iemand kan raken. In 1984 doodde acteur Jon-Erik Hexum zichzelf per ongeluk door een pistool geladen met losse flodders tegen zijn hoofd te zetten en de trekker over te halen. In de losse flodder zat een stukje watten om meer vlam in het pistool te krijgen, wat met voldoende kracht uit een wapen kan worden gestuwd om iemand te doden, mits diegene dichtbij genoeg staat. Bij Hexum werd het stukje watten niet in zijn schedel gestuwd, maar het explosieve effect van de knal veroorzaakte zoveel druk dat er een stukje schedel ter grootte van een kwartje brak en in zijn hersenen werd geduwd, wat een enorme bloeding veroorzaakte.

Volgens Funk is dat een van de grootste veiligheidsrisico’s als je met losse flodders werkt. Als er iets in de loop van het pistool terechtkomt, kan dat uit de loop worden geschoten als een filmster de trekker overhaalt. Funk maakte een keer mee dat een actrice met een AR-15, geladen met losse flodders, door de modder banjerde, waardoor er iets in de loop terecht had kunnen komen. Daarna richtte ze de loop op een camera. “Ik sprong onmiddellijk overeind om er een eind aan te maken,” zegt hij. “Dat was de enige keer dat ik ooit ‘cut’ heb geroepen.”

Hoe heeft het incident met Baldwin kunnen gebeuren?

Zowel Funk als Tristano zijn verbijsterd over de schietpartij op de set van Rust. Ze snappen niet waarom Baldwin het pistool op Hutchins of Souza richtte en vinden het moeilijk voor te stellen dat de druk uit de loop zo krachtig was dat die dodelijk was.

Er wordt vrijwel nooit met scherp geschoten op een set.* “Ik heb echt geen flauw idee waarom iemand echte patronen mee zou nemen naar een filmset,” zegt Tristano. “Zelfs in scènes waarin je een acteur een pistool ziet laden, zijn de kogels dummy’s, gemaakt door de rekwisietenafdeling.”

Tristano snapt er werkelijk niets van. Hijzelf heeft Baldwin ook eens een pistool overhandigd, op de set van Thick as Thieves uit 1999. “Hij was veilig, had z’n aandacht erbij en luisterde goed,” zegt hij. “Het was echt een genot om met ‘m te werken en ik heb me nooit zorgen gemaakt dat hij iets onveiligs zou doen.”

* Inmiddels is duidelijk geworden dat het wapen een echte kogel bevatte, ook al had assistent-regisseur Dave Halls, die het wapen aan Baldwin overhandigde, tegen de acteur gezegd dat het een “cold gun” was. De politie onderzoekt de zaak nog.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE US.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.