Een vrouw wordt gewelddadig op het bed gegooid, en probeert haar aanvaller van zich af te slaan. “Meneer, hou ermee op!” zegt ze. Deze ‘meneer’ is eigenlijk een mevrouw met een plaksnor. Het gaat hier namelijk om een training, waarbij de deelnemers leren om zichzelf te verdedigen tegen mishandeling. Ze leren mensen met losse handjes van zich af te duwen, hun voeten te gebruiken en de ander hard in het kruis te raken. Dat laatste levert wel wat gegniffel op. “Ja, nu lachen jullie nog,” zegt de docent. “Maar als je straks in zo’n situatie terechtkomt zal het lachen je snel vergaan.”
Advertentie
Dit rollenspel maakt deel uit van een programma voor Filipijnen die in het buitenland willen werken als huishoudelijke hulp of kindermeisje. Elk jaar vertrekken er bijna 200.000 vrouwen naar landen over de hele wereld, met behulp van een systeem dat door de overheid is opgezet. Ze overleven dat lang niet altijd: in Koeweit werden in 2018 binnen een paar maanden tijd zeven Filipijnse werksters dood aangetroffen, waarop president Duterte besloot om ze niet meer toe te staan om in dat land te werken. Vorige week publiceerde The Guardian een fotoserie van Thomas Morel-Fort, die laat zien onder welke arbeidsomstandigheden Filipijnse vrouwen in Parijs werken, en twee jaar geleden gingen er ook veel Filipijnse werksters in Brussel de straat op om “te laten zien dat ze bestaan”.Dat laatste is ook wat de Brusselse filmmaker Sung-A Yoon heeft gedaan met haar documentaire Overseas.
VICE: Hey Sung-A. Hoe ben je geïnteresseerd geraakt in dit onderwerp?Sung-A Yoon: Ik las het boek Migrantenmoeders zonder grenzen van Asuncion Fresnoza-Flot, een Filipijnse socioloog die ook als onderzoeker verbonden is aan de Université Libre de Bruxelles. Ze sprak hiervoor met Filipijnse arbeiders in Parijs, onder andere over hun nieuwe situatie na de lockdown en hun contact met het thuisfront. Het maakte me van streek. Tijdens het filmen stond ik ook vaak huilend achter de camera. Er waren veel vreugdevolle momenten, maar het was vaak ook moeilijk om hun verhalen te horen en te beseffen dat ze hun kinderen achterlaten om te werken.
Advertentie
Hoe komen deze vrouwen bij zo’n training terecht die je hebt gefilmd?Over het algemeen solliciteren vrouwen die naar het buitenland willen eerst bij een uitzendbureau, die contact onderhouden met werkgevers in het buitenland en de sollicitatiegesprekken en zo regelen. Deze bureaus helpen ze ook aan een opleiding, die verplicht is. Als ze eenmaal in het buitenland aan het werk zijn, maar ze het contract willen beëindigen, moeten ze weer contact opnemen met ditzelfde bureau. Het is de bedoeling dat ze hierdoor beschermd worden, maar in werkelijkheid hebben deze bureaus alle touwtjes in handen. In de Filipijnen zijn er waarschijnlijk een stuk of 3500.
La formation dure combien de temps ?
Officiellement, 216 heures. Après, les centres de formations répartissent ces heures comme ils le veulent.
Het viel mij vooral op dat sommige vrouwen, die al naar het buitenland zijn gegaan, de rol van de mishandelaar erg goed kunnen spelen. Alle scènes die we doen zijn gebaseerd op echte ervaringen – niks is verzonnen.
Officiellement, 216 heures. Après, les centres de formations répartissent ces heures comme ils le veulent.
Dat rollenspel lijkt me erg intens.“Eenmaal in het buitenland keren vrouwen vooral terug omdat ze heimwee hebben. Die reden komt zelfs vaker voor dan het misbruik.”
Het viel mij vooral op dat sommige vrouwen, die al naar het buitenland zijn gegaan, de rol van de mishandelaar erg goed kunnen spelen. Alle scènes die we doen zijn gebaseerd op echte ervaringen – niks is verzonnen.
De vrouw rechts – die in Dubai heeft gewerkt – speelt de rol van de werkgever. De vrouw die, geschminkt als man, de krant leest, speelt haar echtgenoot.
Er wordt niet geheimzinnig gedaan over het feit dat vrouwen geregeld verkracht worden. Zijn er veel vrouwen die er na zo’n training toch van afzien?
In ieder geval een van de vrouwen in de documentaire. Ik weet niet of dat door het rollenspel kwam, het zijn allemaal individuele verhalen. Ik heb geen exacte cijfers, maar eenmaal in het buitenland keren vrouwen vooral terug omdat ze heimwee hebben. Die reden komt zelfs vaker voor dan het misbruik.
In ieder geval een van de vrouwen in de documentaire. Ik weet niet of dat door het rollenspel kwam, het zijn allemaal individuele verhalen. Ik heb geen exacte cijfers, maar eenmaal in het buitenland keren vrouwen vooral terug omdat ze heimwee hebben. Die reden komt zelfs vaker voor dan het misbruik.
Advertentie
Ik kan me best voorstellen dat ze in het buitenland bewust worden van hun eenzaamheid, in de spaarzame momenten dat ze even niks te doen hebben.
In de film zit ook een vrouw die vanuit Hongkong haar contract had beëindigt. Ze had geen eigen kamer en moest in de wasruimte slapen, op een soort matras dat op de wasmachine was gelegd. Toen ze ‘s avonds met haar familie wilde praten, zeiden haar werkgevers dat ze te veel lawaai maakte. Het is inderdaad niet zo moeilijk om je voor te stellen hoeveel heimwee iemand dan krijgt, maar er gebeuren ook nog heftigere dingen, zoals dat ze het niet overleven. Elke dag komen er doodskisten terug uit het buitenland.Bestaan er organisaties die ervoor zorgen dat deze vrouwen bij terugkeer worden begeleid, bijvoorbeeld om psychische schade te herstellen?
Niet dat ik weet.
In de film zit ook een vrouw die vanuit Hongkong haar contract had beëindigt. Ze had geen eigen kamer en moest in de wasruimte slapen, op een soort matras dat op de wasmachine was gelegd. Toen ze ‘s avonds met haar familie wilde praten, zeiden haar werkgevers dat ze te veel lawaai maakte. Het is inderdaad niet zo moeilijk om je voor te stellen hoeveel heimwee iemand dan krijgt, maar er gebeuren ook nog heftigere dingen, zoals dat ze het niet overleven. Elke dag komen er doodskisten terug uit het buitenland.Bestaan er organisaties die ervoor zorgen dat deze vrouwen bij terugkeer worden begeleid, bijvoorbeeld om psychische schade te herstellen?
Niet dat ik weet.
Tijdens de opleiding ontstaan er weleens vriendschappen. Lukt het ze om die te onderhouden in het buitenland?
Als ze naar het Midden-Oosten gaan hebben ze geen vrije dagen, dus daar kunnen ze elkaar niet zien. In Hongkong hebben ze één vrije dag per week – als de werkgever zich aan het contract houdt tenminste – en ik ken er wel een aantal die met elkaar afspreken omdat ze op dezelfde dag vrij hebben. Anders kunnen ze hun contact ook onderhouden met social media. Maar er zijn ook vrouwen die geen enkel contact meer hebben.
Als ze naar het Midden-Oosten gaan hebben ze geen vrije dagen, dus daar kunnen ze elkaar niet zien. In Hongkong hebben ze één vrije dag per week – als de werkgever zich aan het contract houdt tenminste – en ik ken er wel een aantal die met elkaar afspreken omdat ze op dezelfde dag vrij hebben. Anders kunnen ze hun contact ook onderhouden met social media. Maar er zijn ook vrouwen die geen enkel contact meer hebben.
“Het land is afhankelijk van dit systeem. De Filipijnen leven echt van de export van deze goedkope arbeidskrachten.”
Advertentie
Welke rol speelt deze industrie voor het land?
Het land is afhankelijk van dit systeem. De Filipijnen leven echt van de export van deze goedkope arbeidskrachten, die voor de meerderheid bestaan uit huishoudelijk personeel. De mannen werken vooral in veerboten en de bouw. Al het geld dat naar de familie wordt gestuurd wordt belast, en aangezien het in de Filipijnen zelf wordt uitgegeven, is dat goed voor de economie. Dit geld vertegenwoordigt meer dan 10 procent van het BBP, dus een enorm aandeel. De vraag naar huishoudelijk werk neemt ook elk jaar weer toe.Het probleem is dat de salarissen in de Filipijnen zo laag zijn dat je nauwelijks wat kunt sparen, ook als je een hogere opleiding hebt genoten of een goede baan hebt. Dan is de kans alsnog groot dat je, als je een huis wilt bouwen of wilt dat je kinderen een goede opleiding krijgen, alsnog naar het buitenland moet om schoon te maken.
Het land is afhankelijk van dit systeem. De Filipijnen leven echt van de export van deze goedkope arbeidskrachten, die voor de meerderheid bestaan uit huishoudelijk personeel. De mannen werken vooral in veerboten en de bouw. Al het geld dat naar de familie wordt gestuurd wordt belast, en aangezien het in de Filipijnen zelf wordt uitgegeven, is dat goed voor de economie. Dit geld vertegenwoordigt meer dan 10 procent van het BBP, dus een enorm aandeel. De vraag naar huishoudelijk werk neemt ook elk jaar weer toe.Het probleem is dat de salarissen in de Filipijnen zo laag zijn dat je nauwelijks wat kunt sparen, ook als je een hogere opleiding hebt genoten of een goede baan hebt. Dan is de kans alsnog groot dat je, als je een huis wilt bouwen of wilt dat je kinderen een goede opleiding krijgen, alsnog naar het buitenland moet om schoon te maken.
Kunnen deze vrouwen, als ze weer terugkeren in de Filipijnen, ook makkelijk terugkeren naar hun oude leven?
Dat verschilt erg per geval, omdat het ook om vrouwen gaat die uit verschillende lagen van de samenleving komen. De ene komt uit de hogere middenklasse, de ander van het platteland. Dat zijn dan vrouwen die willen ontsnappen, geld verdienen en waardering krijgen.Ze denken vaak dat ze na twee jaar in het buitenland genoeg hebben gespaard om weer terug te komen. Maar in de praktijk duurt het vaak langer, omdat ze hun kinderen bijvoorbeeld naar een betere school willen laten gaan. Of ze moeten financieel bijspringen voor een bruiloft, een begrafenis of medische kosten. Ze vinden het vaak lastig om nee te zeggen tegen hun familie of vrienden, maar kunnen daardoor dus ook niet makkelijk sparen.
Dat verschilt erg per geval, omdat het ook om vrouwen gaat die uit verschillende lagen van de samenleving komen. De ene komt uit de hogere middenklasse, de ander van het platteland. Dat zijn dan vrouwen die willen ontsnappen, geld verdienen en waardering krijgen.Ze denken vaak dat ze na twee jaar in het buitenland genoeg hebben gespaard om weer terug te komen. Maar in de praktijk duurt het vaak langer, omdat ze hun kinderen bijvoorbeeld naar een betere school willen laten gaan. Of ze moeten financieel bijspringen voor een bruiloft, een begrafenis of medische kosten. Ze vinden het vaak lastig om nee te zeggen tegen hun familie of vrienden, maar kunnen daardoor dus ook niet makkelijk sparen.
Advertentie
Herkende je ook jezelf in deze verhalen?
Het sloot gedeeltelijk aan bij mijn verhaal. Ik ben geboren in Zuid-Korea, en kwam naar Frankrijk toen ik negen jaar oud was. Mijn vader heb ik al twintig jaar niet meer gezien. Voor mijn vorige film Full of missing links ging ik naar hem op zoek in Zuid-Korea. Het boek van Asuncion Fresnoza-Flot ging ook al over afgescheiden raken van je ouders, en ook de cultuurshock kwam erin terug: dat je naar een ander land vertrekt en te maken krijgt met een culturele kloof. Het gaat om twee situaties die erg van elkaar verschillen, maar ik kon me goed verplaatsen in de kinderen van deze vrouwen. Het is hartverscheurend, ook omdat ze zo alleen zijn in het buitenland.In Frankrijk vond ik het lastig om afgescheiden van mijn ouders te zijn, maar ik voelde me ook een vreemdeling omdat ik geconfronteerd werd met stereotypen. En in de film wilde ik de stereotypen doorbreken die rond deze vrouwen heersen. Je hoort weleens dat ze er min of meer voor gemaakt zijn om anderen te verzorgen, en van nature vriendelijk en zorgzaam zijn. Over de hele wereld worden zoveel Filipijnen gegeneraliseerd, het slaat nergens op om zo’n grote gemeenschap op één hoop te gooien.‘Overseas’ wordt op 12 november in het Cultureel Centrum van Genappe getoond, op 18 november in de Kinograph in Brussel en op 19 november in l’Aut Côté in Moeskroen en in l’Imagix in Huy.Volg VICE België ook op Instagram.
Het sloot gedeeltelijk aan bij mijn verhaal. Ik ben geboren in Zuid-Korea, en kwam naar Frankrijk toen ik negen jaar oud was. Mijn vader heb ik al twintig jaar niet meer gezien. Voor mijn vorige film Full of missing links ging ik naar hem op zoek in Zuid-Korea. Het boek van Asuncion Fresnoza-Flot ging ook al over afgescheiden raken van je ouders, en ook de cultuurshock kwam erin terug: dat je naar een ander land vertrekt en te maken krijgt met een culturele kloof. Het gaat om twee situaties die erg van elkaar verschillen, maar ik kon me goed verplaatsen in de kinderen van deze vrouwen. Het is hartverscheurend, ook omdat ze zo alleen zijn in het buitenland.In Frankrijk vond ik het lastig om afgescheiden van mijn ouders te zijn, maar ik voelde me ook een vreemdeling omdat ik geconfronteerd werd met stereotypen. En in de film wilde ik de stereotypen doorbreken die rond deze vrouwen heersen. Je hoort weleens dat ze er min of meer voor gemaakt zijn om anderen te verzorgen, en van nature vriendelijk en zorgzaam zijn. Over de hele wereld worden zoveel Filipijnen gegeneraliseerd, het slaat nergens op om zo’n grote gemeenschap op één hoop te gooien.‘Overseas’ wordt op 12 november in het Cultureel Centrum van Genappe getoond, op 18 november in de Kinograph in Brussel en op 19 november in l’Aut Côté in Moeskroen en in l’Imagix in Huy.Volg VICE België ook op Instagram.