Dit is wat kunst met je hart doet

In het Sint-Janshospitaal in Brugge, een middeleeuws ziekenhuis dat een expositieruimte in de oude kerk heeft, staan katheters met hartfilmpjes. De lijnen op het papier geven alleen niet de hartslag van patiënten weer, maar die van een kunstenaar. In 2014 legde de Vlaamse kunstenaar Thierry Delva vast hoe zijn hart ging kloppen bij het zien van de kunst van Hans Memling. Er hangen namelijk zes schilderijen van deze Laat-Middeleeuwse kunstenaar in het Sint-Janshospitaal. Op dit moment zijn de hartfilmpjes van Thierry Delva te zien in de kerk van het oude ziekenhuis bij de tentoonstelling Drawings from the Heart en worden ze vergezeld van het geluid van een elektrocardiograaf en een video waarop we de kunstenaar naar kunst zien kijken terwijl zijn hartritme neergepend wordt door de machine.

Delva kwam op het idee in 2005. Hij moest voor een routinecheck naar het ziekenhuis van Halifax in Canada, waar hij sinds 1977 woont. Daar zag hij de hartfilmpjes die een elektrocardiograaf van zijn hart maakte. Zijn interesse was gewekt en hij begon zich af te vragen of hij de objectieve waarneming van zo’n apparaat zou kunnen manipuleren. Het was het begin van zijn eerste serie, Drawings of the Heart.

Hij maakte dertig tekeningen met een elektrocardiograaf terwijl hij dacht aan personen die hij kende. “Ik dacht vooral aan familieleden, maar op het einde dacht ik ook aan iemand die ik helemaal niet mag – niet dat dat er veel zijn. Het verschil bij de laatste tekening was overduidelijk,” vertelt Delva aan The Creators Project. Uiteindelijk kwam de kunstenaar uit bij de vraag wat het zou opleveren als hij tijdens zo’n ECG heel intens naar bepaalde kunstwerken zou kijken.

Zijn keuze voor het Sint-Janshospitaal in Brugge kwam er door een vriend, Steve Holmes. Delva vertelde hem dat hij iets wilde doen met oude schilderijen en Holmes gaf hem het idee om het in het oude ziekenhuis in Brugge te gaan doen. Je hebt er zowel de benodigde medische apparatuur als zes schilderijen van de Laat-Middeleeuwse Duitse schilder Hans Memling, die vooral religieus werk maakte. Delva’s keuze was gemaakt. Hij nam een mobiele cardiograaf en keek naar de kunstwerken. Hij probeerde zich helemaal in de schilderijen in te leven terwijl de cardiograaf een aantal pagina’s vol krabbelde. Bezoekers konden het hele schouwspel bekijken. Het tot stand komen van zijn kunstwerken was dus een performance op zich.

Naast de kunstwerken zijn er natuurlijk andere factoren die bepalend zijn voor het hartritme van Delva. “Het hing er natuurlijk ook vanaf van hoe snel ik van het ene naar het andere schilderij wandelde, of ik zat of stond tijdens het kijken en of ik bijvoorbeeld naar het toilet moest,” vertelt Delva.

Om een zo eerlijk mogelijke tekening van het hartritme te krijgen, moet je eigenlijk in complete rust plat op je rug liggen. Om die reden wilde Delva eerst vanaf een brancard de werken bekijken. “Maar nadat ik hier even over nadacht, besefte ik dat de medische overwegingen zo de artistieke zouden overstijgen. Dat was niet de bedoeling. Wie kijkt er nou liggend naar kunst? Of ik nou zou staan of zou liggen, mijn hart zou toch wel gewoon zijn ding doen.”

“Wat ik eigenlijk wil zeggen, is dat de verschillen in de hartfilmpjes niet alleen een medische verklaring hebben, maar ook een andere oorzaak kunnen hebben.” Delva wil niet dat de tekeningen te veel vanuit een medisch of wetenschappelijk perspectief worden geanalyseerd, want dan vermindert de mogelijkheid om het op een kunstzinnige manier te interpreteren. “De bezoeker zal het dan alleen als een wetenschapsproject zien.”

Maar wat is dan precies kunst aan deze tekeningen? Delva vindt het vooral bijzonder dat de machine een objectieve weergave schetst van zijn gevoelens bij verschillende schilderijen. “De tekeningen verwijzen ook naar het cliché dat je je hart moet volgen bij het maken van kunst.” Delva wil met de tentoonstelling een totaalervaring geven. In de expositieruimte kan je niet alleen naar de hartfilmpjes kijken, maar luister je ook naar een geluidsfragment van een elektrocardiograaf en wordt er ondertussen een filmpje geprojecteerd waarin je de kunstenaar ziet terwijl hij naar de schilderijen keek.

De tentoonstelling is tot 22 januari te zien in het Sint-Janshospitaal in Brugge.