Ongeremde familieportretten van de relatie tussen een bodybuilder en zijn dochter

Dit artikel verscheen eerder op i-D Nederland.

Voor het nieuwste project van Aneta Bartos, Family Portrait, poseert de fotograaf samen met haar vader in een reeks vreemde en verleidelijke foto’s, die zowel onschuldig als ongemakkelijk zijn. Op een van de foto’s hangt Aneta aan een boom, terwijl haar vader, die al zijn hele leven lang bodybuilder is, ernaast poseert. Op een andere, sinistere zwart-witfoto doet ze haar rok omhoog, terwijl haar vader zijn biceps aanspant. Family Portrait is een uitbreiding van Aneta’s eerdere project, Dad, waarvoor ze haar vader fotografeerde vanuit het perspectief van haar jeugd. In die foto’s is haar vader, die nog steeds heel gespierd is voor iemand van 69, alleen afgebeeld en werd hij neergezet als een sterke, heldhaftige reus. Maar in Family Portrait staat Aneta in elke foto naast hem, om de nadruk te leggen op hun vader-dochterrelatie.

“Het was een heel natuurlijk proces om mezelf in de foto’s te plaatsen,” zegt Aneta. “De tweede serie is meer een collectie van herinneringen, die door de tijd bewegen en de verschillende lagen van onze relatie aangeven. Door middel van tegenstellingen, symboliek, surrealisme en humor worden die complexe lagen blootgelegd.” Haar opnieuw vormgegeven herinneringen zijn tijdloos en idyllisch, maar kunnen soms ook de grens van het rare overgaan: in sommige foto’s met haar vader draagt Aneta alleen lingerie (of nog minder). Haar ongeremdheid is een eerlijke weergave van haar kindertijd en de herinneringen daaraan, zegt ze tijdens ons gesprek.

“Herinneringen hebben een grote invloed op onze vorming,” zegt Aneta, die geboren is in Polen, maar op haar zestiende naar haar moeder in New York ging. “Het zijn de zintuiglijke beelden van ons bewustzijn en onderbewustzijn. Ze zijn als een vage droom, een verre realiteit die steeds verandert. Door de omvorming van deze herinneringen tot foto’s heb ik een soort portaal gemaakt waarin ik kan tijdreizen, en opnieuw op zoek kan gaan naar het bestaan dat afgebroken werd toen ik wegging uit Polen.”

i-D: Waar ben je opgegroeid? Hoe was het daar?
Aneta Bartos: Ik groeide op in een kleine stad in Polen, omgeven door bossen, meren, weilanden en prachtige landbouwgrond. Ook al hadden mijn ouders niet veel geld, leek mijn kindertijd oneindig, met eindeloze dagen in een prachtige, magische wereld. In mijn jeugd leefde mijn hele familie (mijn ouders, broer en ik) in een kleine kamer in het oude huis van mijn oma. Mijn vroege tienerjaren zaten vol van avonturen en nieuwe ontdekkingen. Mijn bezigheden bestonden uit tijd doorbrengen in de natuur, sporten, dansen, praten over jongens en sigaretten de zolder op smokkelen. In mijn gedachten was het een ideale jeugd.

Hoe is je serie Dad ontstaan?
Het idee om mijn vader te fotograferen kwam van hem. Hij vroeg me, toen hij zijn 68 was, om voor zijn zeventigste een paar portretten te maken van hem in zijn speedo. Hij deed al mee aan bodybuildingwedstrijden toen ik nog een klein meisje was en hij wilde op een mooie en artistieke manier onsterfelijk gemaakt worden, voordat het verouderingsproces zijn tol zou eisen. De sport was zijn passie en gaf hem plezier en uithoudingsvermogen – naast het lichaam van een Griekse god.

Bekijk ook: The 40-Year-Old Bodybuilder.

Het duurde niet lang voordat ik me realiseerde dat zijn vraag het ideale onderwerp was voor mijn nieuwe project, maar het bracht wel een logistieke uitdaging met zich mee. We zien elkaar maar een keer per jaar, als ik voor een of twee weken terugga naar Polen.

Waarom was hij het ideale onderwerp voor jou?
Hij heeft veel charisma en dat straalt hij ook uit. Het is de combinatie van exhibitionisme, zelfvertrouwen en een beetje narcisme, die hem een goede performer maakt. Hij voelt zich goed voor elk publiek, hij is nooit verlegen en voelt zich nooit ongemakkelijk. Daarnaast heeft hij ook ervaring op het toneel, heeft hij altijd een passie gehad voor kunst, begrijpt en respecteert hij het creatieve proces en kan ook zijn eigen ideeën kwijt in het werk.

Wat was het doel van Family Portrait ? Waarom sta je zelf op de foto’s?
Mezelf op de foto’s zetten was een natuurlijk proces. Ik wilde dieper ingaan op de vader-dochterrelatie, voorbij het perspectief van een kind dat haar vader idealiseerde als een krachtige en liefdevolle man. De tweede serie is meer een verzameling van herinneringen, uit verschillende periodes. Erin worden verschillende, complexe lagen van onze relatie weergeven door middel van tegenstellingen, symboliek, surrealisme en humor. Het project ademt als het ware de rebellie van een adolescent en de overgang van kind-zijn naar volwassenheid. Het laat ook de complexiteit en fragiliteit van een krachtige, ouder wordende man zien, en de wanhopige poging om de tand des tijds terug te draaien.

Hoe ben je opgevoed op het gebied van naaktheid en seksualiteit? Was het niet ongemakkelijk om in lingerie te poseren waar je vader bij was, of in provocatieve poses op de bank te liggen? Ik groeide op in een katholieke gemeenschap, waardoor je je voortdurend schaamt voor je lichaam en seksualiteit, maar het leek alsof mijn ouders waren losgekoppeld van deze mentaliteit. Mijn vader liep thuis altijd rond in zijn speedo en mijn moeder lag topless in de tuin te zonnen. Als klein meisje werkte ik uren in de fitnessclubl van mijn vader, omringd door mannen zonder T-shirt aan. Ik reisde met mijn vader naar bodybuildingwedstrijden en begon zelf ook mee te doen op mijn dertiende. Het voelde natuurlijk en ik vond het een groot, speels avontuur. Het voelde nooit als iets seksueels of ongepasts. Samen met hem poseren in ondergoed voelde een beetje zoals toen.

Waarom speelt naaktheid en het lichaam zo’n grote rol in jouw werk?
Dit zijn de dingen die ik fascinerend vind. Hoe we lichamen waarnemen. Zonder kleding reduceren we meestal alles tot naaktheid of seks, en daarmee verwerpen we alle diepere betekenissen. Deze aanpak laat de preutsheid van onze perceptie zien en hoe simpel onze gedachten zijn over iets dat zo natuurlijk en complex is als het lichaam. Dat zou een deel van de reden kunnen zijn waarom ik dit laat zien in mijn werk. Ik ben altijd al gefascineerd geweest door lichamen en ik zie ze als iets spiritueels, magisch en mysterieus.

Wat wil je graag dat mensen zien en begrijpen als ze naar jouw werk kijken?
Ik geniet van heftige reacties op mijn werk, zowel positief als negatief. Als iedereen mijn werk ziet zoals ik dat doe, dan is de uitdaging weg en raak ik verveeld. Ik haal plezier uit het maken van kunst met meerdere lagen en betekenissen die makkelijk te lezen zijn. Ik geloof niet dat het de taak van de kunstenaar is om zijn werk te ontleden en zijn eigen interpretatie aan de kijker te geven. Iedereen wordt beïnvloed door zijn eigen ervaringen en onderbewustzijn, en er moet daarom ruimte overblijven voor hun eigen interpretatie en begrip.

Bekijk meer werk van Aneta Bartos op haar website.