Hoe het Ajax van Martin Jol implodeerde na de winst op Dinamo Kiev

Als het laatste fluitsignaal klinkt van de wedstrijd Ajax-Dinamo Kiev in 2010, lijkt de kolkende Arena haast uit elkaar te spatten van vreugde. Jan Vertonghen springt keeper Maarten Stekelenburg in de armen en trainer Martin Jol gooit zijn handen triomfantelijk in de lucht, alsof hij Leonardo DiCaprio in The Wolf of Wall Street is. Luis Suárez huppelt vrolijk over het veld en lacht zijn dan nog onschuldige tandjes bloot.

De selectie van Ajax, die ook een potpourri van voetballers als Mido, Jeroen Verhoeven en Hyun-jun Suk bevat, heeft het geflikt: ze gaan naar de Champions League. Maar Ajax is net Goede Tijden, Slechte Tijden. Net op het moment dat de fans denken dat ze rustig achterover kunnen leunen, volgt er een nieuwe aflevering die de boel weer compleet op z’n kop zet. Binnen een paar maanden slaat de feeststemming om in een mortuariumsfeer en gooit Jol de handdoek in de ring.

Laten we eerst nog een stukje terugspoelen. Toen Martin Jol in de zomer van 2009 binnenkwam bij Ajax, was er enige paniek in Amsterdam. Marco van Basten had de club als een rokende puinhoop achtergelaten. Hij was slechts als derde geëindigd, ondanks dat hij flink wat geld had uitgegeven. Samen met zijn rechterhand Danny Blind had San Marco meer dan dertig miljoen euro verbrast aan spelers als Miralem Sulejmani, Rob Wielaert, Darío Cvitanich en Evander Sno. Die miljoenen hadden ze achteraf gezien nog beter op het veld in de fik kunnen steken, dat had voor het publiek meer spektakel opgeleverd.

Het enige positieve aan het seizoen was dat Van Basten uiteindelijk, net als de rest van Nederland, concludeerde dat hij niet de juiste man op de juiste plek was en z’n ontslag indiende. Maar dat gat moest opgevuld worden, en Ajax besloot Martin Jol los te peuteren bij HSV. Als je Jol binnenhaalt, zijn er altijd een paar dingen zeker: hij wordt vergezeld door zijn broer Cock, hij praat alsof hij in een maffiafilm zit – Dimitar Berbatov noemde hem niet voor niets ‘’The Godfather’’ – en hij brengt een stel compleet willekeurige spelers met zich mee. De Hagenees is vergelijkbaar met De rattenvanger van Hamelen, alleen wordt hij gevolgd door matige transfervrije voetballers, meestal uit de stal van Mino Raiola.

Een nieuweling van Jol die wél succesvol was en razend populair werd, was Marko Pantelic. Het Nederlandse publiek maakte voor het eerst kennis met hem toen hij geïnterviewd werd met de Arena op de achtergrond. Hij droeg een donkere zonnebril en had een mat in z’n nek waar de gemiddelde Hagenees u tegen zegt. Pantelic kreeg in seizoen 2009/2010 een haast mythische status door zijn doelpunten en eindeloze optimisme. Na passes van zijn ploeggenoten stak hij altijd enthousiast zijn duim op, zelfs als die ergens in de tweede ring waren geëindigd.

Jol contracteerde ook onder meer Jeroen ‘Pizza’ Verhoeven en Thimothée Atouba. Atouba was voornamelijk geblesseerd en zat veel thuis. Dat duurde zo lang dat z’n vrouw honderd flesjes heilig water uit Lourdes haalde om hem beter te maken. Met – of ondanks – deze aankopen draaide Ajax een prima seizoen. De KNVB-beker werd gewonnen, in de Eredivisie behaalden de Amsterdammers maar liefst 85 punten en mede dankzij een waanzinnige Luis Suárez scoorde Ajax meer dan 100 keer. Helaas voor Jol en zijn posse was er een club die het nog beter deed: FC Twente pakte één puntje meer en werd kampioen.

Kortom, voor aanvang van het seizoen 2010/2011 waren er best wat redenen voor optimisme bij Ajax. Maar omdat het geld dankzij San Marco nog steeds bijna op was, moest Ajax tijdens de transferperiode weer creatief zijn. Alleen voor Mounir El Hamdaoui kon zo'n vijf miljoen euro worden neergeteld. Daarna ging Jol met een lege portemonnee naar de voetbalkringloopwinkel en haalde hij transfervrij André Ooijer, Ronald Graafland en Teemu Tainio op. Die laatste werd gezien als een mannetjesputter, maar waarom hij dat precies zou moeten zijn werd nooit duidelijk. Ook Mido, toen al half mens half buik, werd teruggehaald.

Toch lukte het Ajax, dankzij de individuele kwaliteiten van spelers als Vertonghen, Suárez en El Hamdaoui, om voor het eerst in vijf jaar de groepsfase van de Champions League te halen. Zoals gezegd werd Dinamo Kiev verslagen, en de Arena was door het dolle heen. Jol sprak als een volleerd spreekstalmeester met een microfoon het publiek toe. “Ajax mag weer van de zoetste taart eten,” kopte Ajax zelf trots op de website van de club. Het behalen van de groepsfase van de Champions League werd door de club bestempeld als de beloning voor het seizoen daarvoor.

Maar Ajax is Ajax, dus de euforie duurde niet lang. Nog geen maand later (!) was de sfeer volledig omgeslagen en verloor Ajax in Santiago Bernabéu kansloos met 2-0 van Real Madrid in de Champions League. Die wedstrijd was voor absolute clublegende en erelid Johan Cruijff de spreekwoordelijke druppel. Hij schreef een snoeiharde column in De Telegraaf, waarin hij liet weten dat er een grote bezem door de club heen moest. “Laat ik er maar niet omheen draaien: dit Ajax is nog slechter dan de ploeg uit de periode voordat Rinus Michels in 1965 bij de club kwam,” schreef Cruijff. De zogenaamde ‘Fluwelen Revolutie’ was in gang gezet.

Cruijff had onder meer kritiek op het aankoopbeleid en de jeugdopleiding. Wie de samenstelling van de selectie van destijds ziet, snapt waar zijn zorgen vandaan kwamen. De spelersgroep was een vreemd allegaartje van spelers uit allerlei windstreken met dubieuze cv’s. Naast de al eerder genoemde nieuwelingen Mido en Tainio was er bijvoorbeeld Hyun-jun Suk, de Zuid-Koreaanse spits die een kans kreeg van trainer Jol nadat hij herhaaldelijk bij Ajax-trainingen verscheen. De fans vonden het prachtig, maar met een uitgekiend scoutingsbeleid had het weinig te maken. Overigens sprak Suk aanvankelijk alleen Koreaans en dacht hij daardoor lange tijd dat Jan Vertonghen een zesjarige vriendin had.

Het gros van de spelers die in die tijd bij Ajax doorstroomden uit de eigen jeugdopleiding, bleek ook gewoon niet goed genoeg. Jongens als Geoffrey Castillion, Florian Jozefzoon, Jeffrey Sarpong, Rodney Sneijder, Roly Bonevacia, Johan Kappelhof, Tom Overtoom, Mitchell Donald en Marvin Zeegelaar zijn bij Ajax nooit echt doorgebroken. Dat van deze rij spelers alleen Zeegelaar op dit moment in een topcompetitie voetbalt, zegt genoeg. Alleen de ware voetbalfetisjisten weten precies waar al die andere oud-Ajacieden tegenwoordig spelen.

Het Ajax van Jol begon in de loop van het seizoen steeds meer de zwalken. In de Eredivisie gingen thuiswedstrijden tegen FC Utrecht en polonaiseploeg ADO Den Haag verloren. Misschien nog wel pijnlijker was de manier waarop de Amsterdammers thuis werden afgedroogd door Real Madrid. Het werd 0-4, Ajax’ grootste Europese nederlaag ooit in eigen huis. De ploeg deed in de Champions League denken aan een hobbyfietser die opeens aan de Tour de France moest deelnemen. Cruijff kookte van woede en riep in zijn column alle Ajacieden op tot actie, “om te voorkomen dat de club kapot wordt gemaakt’’.

Ook De Telegraaf – in de volksmond destijds beter bekend als ‘’De Telecruijff’’ – begon zich steeds meer te roeren. Volgens de krant was de situatie tussen hoofdtrainer Jol en zijn assistent Danny Blind onwerkbaar geworden. Blind wilde dat Jol zou vertrekken, maar dit was Jol ter ore gekomen. Daarop werd er met Blind alleen nog gesproken over ‘’het uitdelen van hesjes’’, aldus de krant. Volgens Jol was er alleen wat onenigheid tussen de twee over de positie van Danny’s zoon Daley. Hoe dan ook bleef het tragikomische beeld hangen van twee volwassen mannen die alleen nog via hesjes met elkaar konden communiceren.

Het dieptepunt volgde op 4 december 2010, de dag voor pakjesavond. Ajax speelde thuis met 1-1 gelijk tegen NEC. Door sneeuw en ijzel waren er slechts 22.000 toeschouwers in de Arena, waar de gevoelstemperatuur nog lager lag dan de temperatuur buiten. Nog nooit waren er bij een Eredivisiewedstrijd in de Arena zo weinig toeschouwers geweest. Aanvoerder Suárez was geschorst omdat hij in de wedstrijd tegen PSV had geprobeerd de voetbalkwaliteiten uit het lijf van Otman Bakkal te happen. Jol deed dat als ‘’Godfather’’ overigens af als een ''liefdesbeetje''. Als vervanger van Suárez stond de te zware Mido in de spits tegen NEC. Het was alsof Ajax Cruijff hoogstpersoonlijk probeerde te beledigen. Mido scoorde overigens wel de 1-0.

Na het gelijkspel uitten boze supporters van Ajax voor de hoofdingang van de Arena hun onvrede. Twee dagen later bood Jol zijn ontslag aan. Hij zou jaren later over de periode rond zijn vertrek het volgende in het Algemeen Dagblad zeggen: ‘’Ik wilde van het gezeur af (…) De sfeer in de Arena was veranderd. En toen Johan Cruijff op de tribune met zijn hoofd zat te schudden, werd het persoonlijk.’’ Jol werd vervangen door Frank de Boer, die vier titels op rij pakte. Maar Ajax is Ajax, dus er zou alsnog veel onenigheid en onrust volgen. Ajax was van een soap veranderd in een realityserie die men 24 uur per dag kon bingewatchen.

Inmiddels is Johan Cruijff niet meer onder ons en spreekt niemand meer over de Fluwelen Revolutie. De basisspelers die in 2010 Dinamo Kiev versloegen, zijn allemaal hun eigen weg gegaan. Mounir El Hamdaoui is bijvoorbeeld technisch directeur van Chabab Rif Al Hoceima, Demy de Zeeuw verdient bakken met geld met zijn kledingmerk BALR. en Eyong Enoh plaatst vlogs met levenslessen op Facebook.

2010 voelt als eeuwen geleden. Toch zal Martin Jol vanavond vlak voor de return van Ajax tegen Dinamo Kiev nog even terugdenken aan de glorieuze Champions League-plaatsing van destijds, die uiteindelijk het begin van zijn einde bij Ajax betekende.

Dit is een verhaal uit de rubriek Voetbalgeschiedenis met Doodeman. Zie hier alle verhalen uit deze serie.

—

Je kunt je hier aanmelden voor onze nieuwsbrief om wekelijks het beste van VICE Sports Nederland in jouw mailbox te krijgen.