De radioactieve zone van Tsjernobyl is nu een paradijs voor wilde dieren

De plaatselijke fauna heeft zwaar geleden in de decennia na de Tsjernobylramp van 1986. Vogels hadden tumoren, sommige zoogdieren kregen last van genetische afwijkingen, en er werden minder jongen geboren.

Maar vorig jaar hebben onderzoekers tekenen van verbetering ontdekt in het gebied waar de ergste kernramp ter wereld plaatsvond.

Timothy Mousseau, een bioloog aan de Universiteit van South Carolina, en enkele collega's ontdekten dat sommige vogels zich aanpassen aan de radioactieve omgeving door meer beschermende antioxidanten aan te maken. Daarnaast concludeert een studie in Current Biology dat het rampgebied steeds meer begint te lijken op een beschermd natuurgebied vol elanden, herten, wilde zwijnen en wolven.

"Het is heel erg waarschijnlijk dat er op dit moment meer dieren in het gebied leven dan voor de ramp," zegt Jim Smith van de Universiteit van Portsmouth in het Verenigd Koninkrijk. "Dat betekent niet dat de straling goed is voor dieren, maar wel dat de effecten van menselijke bewoning, zoals jacht, landbouw en bosbouw, een stuk schadelijker zijn."

Eerdere onderzoeken in de gigantische 'uitsluitingszone' bij Tsjernobyl lieten zien dat de hoge dosis straling van de explosies, en de branden die daarop volgden, leidden tot een sterke daling van de dierenpopulatie, met name in de eerste maanden na de ramp. Hieronder vielen ook de dieren die in het zogenaamde Rode Bos leefden, dat zo genoemd wordt omdat de bomen door de hoge radioactieve straling zijn gestorven en rood zijn gekleurd.

Uit de nieuwe bevindingen, die gebaseerd zijn op censuscijfers die de afgelopen jaren zijn opgenomen, blijkt dat de natuur zich nu aan het herstellen is. Het aantal elanden, reeën, edelherten en wilde zwijnen binnen de uitsluitingszone is vergelijkbaar met de cijfers in vier onaangetaste natuurreservaten in de regio. Opvallend is de groei van de wolvenpopulatie, die met kop en schouders boven de andere dieren uit steekt: het aantal wolven is zeven keer groter dan in andere natuurgebieden.

"Bovendien laat ons eerdere onderzoek zien dat het aantal elanden, reeën en wilde zwijnen binnen een tot tien jaar na het ongeluk in een stijgende lijn is gegroeid," schrijven de onderzoekers. "Deze resultaten bewijzen voor het eerst dat, ongeacht of de straling effect heeft gehad op individuele dieren, het Tsjernobylgebied een groeiende zoogdierenpopulatie huist na bijna drie decennia van chronische blootstelling aan straling."

Een belangrijke factor in deze groei lijkt te zijn dat het gebied ontoegankelijk werd (en nog steeds verboden terrein is) voor de duizenden mensen die er voor de ramp woonden, waardoor er einde kwam aan de landbouw en de jacht sterk afnam. Een soortgelijke trend heeft zich voorgedaan in de gedemilitariseerde zone tussen Noord- en Zuid-Korea, waar nu hordes wilde zwijnen en herten rondlopen en honderden vogelsoorten overwinteren.

"Deze unieke informatie laat de veerkracht van een breed scala aan diersoorten zien, die in een nucleair gebied kunnen opbloeien zonder de druk van menselijke bewoning," zegt Jim Beasley, een coauteur van het onderzoek die aan de Universiteit van Georgia is verbonden.

Volgens de onderzoekers is de heropleving van de dierenpopulaties ook te danken aan de significante daling van de radioactieve straling, hoewel ze wel opmerken dat de constante blootstelling nog steeds voor een ophoping van straling zorgt in de lichamen van de dieren.

"Mensen vragen ons of de resultaten ons verbazen. Over het algemeen is het antwoord 'nee'," zegt Smith. "We verwachtten geen ernstige nadelige gezondheidseffecten die gehele populaties aan zouden tasten. Misschien wel bij individuele dieren, maar niet bij populaties."

Mousseau was niet betrokken bij het laatste dierenonderzoek, maar noemde het onderzoek "een positieve vooruitgang in het verrichten van onderzoek naar potentiele gezondheids- en milieueffecten van nucleaire rampen." Wel betwijfelt hij of het gehele gebied echt vol zit met wilde dieren, en wijst hij erop dat de studie zich alleen concentreerde op grote zoogdieren waar voorheen op gejaagd werd, en niet op kleinere zoogdieren, insecten en de meeste vogels.

"Daarnaast besteedt het onderzoek geen aandacht aan de manieren waarop de populaties zijn beschadigd door radioactieve straling," zegt Mosseau, die ook de fauna rondom Fukushima bestudeert. "Er wordt niet gekeken of de straling effect heeft op de voortplanting, manier van leven of de algemene gezondheid van de dieren die het hebben overleefd. In plaats daarvan zijn deze resultaten een reflectie van de impact van de mens en hoe een gebrek aan natuurbeheermaatregelen tot een overexploitatie van natuurlijke bronnen kan leiden."

Mousseau vraagt zich toch af of de afwezigheid van de mens direct heeft geleid tot deze piek in de dierenpopulatie rondom Tsjernobyl.

"De onderzoekers moedigen het idee aan dat de afwezigheid van de mens heeft geleid tot een toename van het aantal grote zoogdieren," zegt hij. "Maar dat argument is makkelijk te weerleggen, aangezien de Europese populaties van reeën, edelherten, wilde zwijnen, wolven, lynxen, en vele andere diersoorten in de afgelopen dertig jaar ook zijn gegroeid, terwijl daar niet minder mensen zijn. Het aantal mensen is zelfs toegenomen in vergelijking met dertig jaar geleden. Volgens zoogdierspecialisten is een toename van voedselbeschikbaarheid, deels in combinatie met klimatologische veranderingen, verantwoordelijk voor deze groei."

Dit artikel verscheen eerder op VICE News. VICE News komt binnenkort ook naar Nederland.