4 Joden over hun band met Israël en hun verwerping van het Israëlische beleid

De situatie in Palestina en Israël is zo'n netelige kwestie geworden dat slechts weinigen erover kunnen praten zonder zich op te winden. We nemen al snel genoegen met een "Gho ja weet je, het is zo complex" om dan meteen over iets anders te beginnen. Of alles wordt door elkaar gehaald: jodendom, islam, zionisme, apartheid, bezetting, conflict en politiek. Natuurlijk is het complex, maar door een omerta in stand te houden, zullen we elkaar nooit begrijpen. 

VICE probeert dit vraagstuk te nuanceren door een stem te geven aan Joodse mensen die een familiale band hebben met Israël, maar het expansiebeleid van dat land veroordelen - zo niet het zionisme in zijn geheel. 

"Ik ben een Marokkaanse Jood. Mijn vader werd in Marokko geboren en verliet zijn land op 18-jarige leeftijd, toen Israël nog Marokkaanse Joden opriep om hun ‘alia’ te doen. Vóór de oprichting van Israël waren er ongeveer 300.000 Joden in Marokko, die in een zekere harmonie leefden. Wat ik van het jodendom heb meegekregen, hangt samen met de jeugdherinneringen van mijn vader. Als we feestdagen vieren (Rosj Hasjana en Pesach) leest mijn vader een paar gebeden voor, hoewel hij zich van de religieuze wereld gedistantieerd heeft. Ik heb een open opvoeding gehad; religie was meer een manier om tradities over te dragen en herinnerde mijn vader vooral aan Marokko. Die herinneringen deden zijn ogen fonkelen. 

Mijn vader maakte de Yom Kippoer-oorlog in 1972 mee, maar hij vocht niet aan het front - hij werkte aan de radio's. Hij woonde er 3-4 jaar, ontmoette er mijn (Belgische) moeder in een bus, en verhuisde toen met haar naar Europa. Toen hij Israël verliet voor Europa, was het alsof hij voor de tweede keer ontheemd werd.

Mijn vader is zionist en heeft mij opgevoed met het beeld van ‘het grote Israël’. Pas later, op mijn 25ste, nam ik zelf een beslissing. Dat gebeurde toen ik het boek ‘Welkom in Palestina’ las van Anne Brunswic, een Franse jodin die op reis ging naar Palestina en de andere kant van het verhaal vertelt. Ik besefte dat het zionistische denken en de slogan "Een land zonder volk, voor een volk zonder land" niet meer is dan een mythe, die voor mij onaanvaardbaar is. Natuurlijk waren er geen snelwegen in 1948, maar er waren wel mensen; 800.000 Palestijnen werden tussen 1947 en 1949 verdreven.  

Mijn vader en ik hebben altijd al een speciale band gehad. We hebben een goede verstandhouding, maar het is beter om niet over Israël te beginnen, dat loopt gegarandeerd verkeerd af - zeker in tijden als deze. Het is vervelend om tegen een muur te proberen praten. 

De realiteit is dat Israël een illegale staat van bezetting is, met alle discriminatie van dien, die straffeloos handelt met de steun van grootmachten als de Verenigde Staten en een internationale gemeenschap die haar kop in het zand steekt. Die dagelijkse straffeloosheid is onaanvaardbaar. Zelfs zonder te spreken over de bomaanslagen, pleegt Israël op dagelijkse basis geweld en legt het de Palestijnen een racistisch, vernederend en ontmenselijkend systeem op. Palestijnen worden van hun land en van hun huizen beroofd. Elke dag kappen kolonisten olijfbomen om en beroven ze hen van hun geschiedenis en culinaire cultuur - want de grote Israëlische keuken, is eigenlijk Palestijns. Ook dat is een vorm van kolonisatie.  

En ook de manier waarop de media met dit onderwerp omgaan is problematisch. Zij spreken over de raketaanvallen van Hamas, zonder deze in hun context van de bezetting te plaatsen. Natuurlijk ontken ik in tijden als deze niet dat er aan beide kanten doden vallen, en dat is verschrikkelijk. Maar dit is een antwoord op de bezetting, en doorheen de geschiedenis is er altijd een antwoord geweest op de bezetter. 

Een ander belangrijk aspect is dat dit conflict helemaal niets te maken heeft met religie. Het zijn niet de joden tegen de moslims. Trouwens, het feit dat Israël zegt dat het namens de joden optreedt, is onzin. Ik ben Joods en ik verdedig de Palestijnse rechten. Helaas gebeurt het vaak dat mensen in mijn gemeenschap, en zelfs in mijn eigen familie, mij beschuldigen van antisemitisme. Maar uiteindelijk beledigen de Joden die deze antisemitische kaart spelen om het antizionisme in diskrediet te brengen, zowel onze geschiedenis als onze nagedachtenis.  

Voor mij is het heel duidelijk: je kunt geen rechtvaardig geweten hebben als je niet opkomt voor de Palestijnse zaak.”

"Ik ben geboren in Frankrijk als zoon van een Joodse, Algerijnse moeder. Mijn vader komt uit Martinique. Ik ben dus Joods - ook al denken de fundamentalisten van niet. Ik heb mijn bar mitswa gedaan en mijn tweede familienaam is Cohen. Ik ben niet praktiserend, maar ga op een persoonlijke manier om met mijn geloof. Ik zie religie als een traditie die aan mij werd doorgegeven, een waarin ik mezelf herken. 

Mijn moeder is in 1961 geboren in Oran. In 1962, ten tijde van de onafhankelijkheid, moest zij naar Frankrijk vertrekken. Mijn moeder werd geboren in een familie van pieds-noirs, en was bovendien Joods. Zij waren dus niet langer welkom in Algerije en vertrokken er met tegenzin. De Joodse gemeenschap waarschuwde de pieds-noirs om niet terug te keren naar Algerije, anders zouden ze verdreven worden.  

Nadat ik een paar jaar in Marseille had gewoond, besloot een groot deel van mijn familie langs moeders kant om naar Israël te verhuizen. Ik zag in mijn omgeving veel Joden naar Israël emigreren alsof dat een vanzelfsprekendheid was, terwijl ze eigenlijk geen directe band hadden met dit land. Maar het is heel gemakkelijk om een dubbele nationaliteit te krijgen, je hoeft alleen maar Joods te zijn. Mijn moeder was hier nogal kritisch over en volgde nooit de rest van haar familie.

Al sinds ik klein ben wil mijn volledige familie aan moederskant naar Israël, zowel om er op vakantie te gaan als om er te wonen. Er werd mij verteld dat Tel Aviv het New York van het Midden-Oosten was. 

Op een bepaald moment ontdekte ik Taglit, een platform dat Joden van over de hele wereld aanmoedigt, en naar mijn mening ook brainwasht, om Israël te bezoeken door alle onkosten van hun reis te terug te betalen. Ik heb het persoonlijk nooit gedaan, maar ze hebben heel vaak geprobeerd om mij te overhalen. Voor mij is het duidelijk een manier om je andere Joden te laten ontmoeten zodat je binnen je eigen gemeenschap blijft, en misschien zelfs een partner vindt waarmee je je in Israël kunt vestigen. 

Mijn pro-Israëlische familie denkt dat omdat we Joods zijn, we wel pro-Israël moeten zijn. Wat daar gebeurt is vreselijk, maar voor hen is het normaal. Persoonlijk heb ik wat onderzoek gedaan naar het onderwerp, mede door de anti-koloniale logica vanwege het verleden van mijn familie. Ik ben absoluut tegen het expansiebeleid van Israël, maar ik vind het ook belangrijk om te vermelden dat Palestina zelfs vóór de oprichting van Israël nooit erkend was. Dit land is altijd al onderwerp van discussie geweest, dat was al zo ten tijde van het Ottomaanse Rijk. Hoe dan ook, ik ben altijd al tegen het expansiebeleid van Israël geweest. Maar voor mij is alles pas echt veranderd in 2018, toen Israël werd erkend als de natiestaat van het Joodse volk. Het was een krachtig moment dat de logica van de apartheid en de hiërarchische aard van de bevolking in dat gebied heel duidelijk aan het licht heeft gebracht.

Ik denk dat we onszelf voorliegen als we stellen dat er in dit conflict geen religieuze uitdagingen zijn. In de jaren 1850 waren er al conflicten tussen Joden en Arabieren die het niet eens raakten over welke autoriteit de heilige stad zou moeten beheren. Om de spanningen in de regio te begrijpen, moet je de verschillende fasen in de opbouw van het jodendom en de islam begrijpen. Het is altijd al een spel van verovering geweest, en het gaat dan vooral om grondgebied. Maar we hebben de neiging dit conflict te analyseren door onze westerse blik. De realiteit daar is dat politieke partijen vooral religieuze ambities hebben: er zijn moslim-, christelijke en joodse partijen. Er is dus een duidelijk verband. Maar het is ook zo dat het Joodse, en zelfs het Israëlische volk, niet noodzakelijk voorstander is van het door Israël gevoerde expansiebeleid. Het is het klimaat van terreur dat mensen ertoe aanzet zich tot terreur-regeringen te wenden, zoals die van Netanyahu. Een regering die ervan geniet wanneer er moskeeën in brand worden gestoken. Ik denk dat dit ook de reden is waarom Hamas zo succesvol is geweest in Palestina. 

Ik denk dat we voorzichtig moeten zijn met informatie die maar één kant van het verhaal belicht. Je moet naar het volledige verhaal kijken: het is een sociale, etnische en culturele apartheid die aangeklaagd en bestreden moet worden, maar er is ook intern geweld aan beide kanten waardoor de situatie zich niet verder kan ontwikkelen. Hamas gebruikt zijn eigen volk als menselijk schild en Mahmoud Abbas heeft de verkiezingen uitgesteld toen hij zich in een slechte positie bevond, waardoor zijn volk in een nog meer kritische situatie terechtkwam. Aan de Israëlische kant zijn er in het verleden politici geweest die hebben geprobeerd om vrede te sluiten, zoals Yitzhak Rabin, die in 1995 door een Israëlische ultranationalistische terrorist vermoord werd."

"Mijn grootouders zijn Marokkaanse Joden die in de jaren '60 naar Israël verhuisde. Mijn vader is dus een Israëlische Jood van Marokkaanse afkomst. Hij werd verliefd op mijn moeder, een pro-Palestijnse student en onderzoeker die daar was om in de Palestijnse vluchtelingenkampen te werken. Mijn familie is Joods, maar onze relatie met religie is heel seculier en ik ben ook niet opgegroeid in de Joodse gemeenschap, integendeel: ik was vaak de enige Joodse persoon in mijn omgeving.  

De discussie over Israël was zeer aanwezig in mijn jeugd. Mijn vaders kant van de familie in Israël is tamelijk rechts, hoewel zij ook racisme ervaren in Israël vanwege hun Marokkaanse afkomst. Maar goed. Gelukkig heeft mijn vader de kans gehad om naar de universiteit te gaan en een kritische blik te ontwikkelen - en hij heeft er natuurlijk ook mijn moeder ontmoet. Hij heeft zich nooit kunnen vinden in het discours van zijn familie en mijn beide ouders steunen Palestina, al ligt dat voor mijn vader wat ingewikkelder omdat hij in Israël is geboren en daar ook geweld heeft gezien en meegemaakt.  

Mijn naaste familie en ik zijn altijd heel erg kritisch geweest ten opzichte van het beleid, de acties en de ideologieën van Israël, maar volgens ons is de situatie de laatste jaren nog slechter geworden. Twintig jaar geleden was er nog hoop dat er een oplossing zou komen om in vrede samen te kunnen leven. Maar sinds Netanyahu weer aan de macht is, heb ik het gevoel dat de situatie onomkeerbaar is geworden. Het doet mijn hart heel veel pijn. Het huidige regime is praktisch fascistisch en voert een etnische zuivering uit, er worden voortdurend Palestijnen ontheemd. De Israëlische staat wil geen vrede. 

Mijn moeder en ik hebben een sterkere mening dan mijn vader, wat normaal is aangezien hij daar is opgegroeid. Naar mijn mening is Israël een neokoloniaal regime dat door Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk in het leven is geroepen. Het is opnieuw het resultaat van Europa's koloniale ambities en de idee dat een religieuze gemeenschap gebonden moet zijn aan een afgebakend grondgebied. Maar het idee dat het jodendom verbonden is met het zionisme is fout. Het is een Europees en wit concept om een religie aan een land te willen binden en doet uitschijnen dat je niet eender waar ter wereld Joods kunt zijn. De veronderstelling dat Joden Israël steunen draagt bij tot het racistische idee dat Joden vreemdelingen zijn in de rest van de wereld.

Ergens begrijp ik dus wel waarom Joden zo gehecht zijn aan Israël. Enerzijds omdat we geïndoctrineerd zijn met het idee dat er voor ons geen plaats is op deze wereld, dat wij alleen in Israël goed kunnen leven en dat het land ons nodig heeft. Anderzijds ben ik er ook geweest en het is waar dat je je er goed voelt. Iedereen heet je voortdurend welkom en dat voelt goed als je weet dat antisemitisme in Noord-Afrika en op andere plekken nog altijd heel aanwezig is. Het is makkelijk om je in dat soort praatjes te laten meeslepen als je niet kritisch bent.  

Als je om Palestina geeft, moet je de organisaties daar steunen, want Israël maakt het hen niet gemakkelijk. En houdt vooral het religieuze en het politieke aspect gescheiden; niet alle Joden steunen het beleid van Israël."

"Ik ben in Israël geboren in een Joodse familie en groeide op in verschillende landen in Europa. Mijn familie is niet religieus. Zoals veel Joden uit de middenklasse in Israël vieren we wel de Joodse feestdagen, maar daar blijft het dan ook bij. Mijn ouders zijn in Israël geboren, het waren mijn grootouders van vaderskant die zich na de oorlog hier hebben gevestigd. In een notendop raakten mijn grootvaders hun hele familie kwijt in de kampen en vestigden zich uiteindelijk in de jaren vijftig in Israël.. 

In Israël ontmoette ik Palestijnen die vrienden en collega's waren geweest, het was een openbaring om hun standpunt te horen. Het stelde me in staat mezelf in hun schoenen te verplaatsen, het leed dat wordt aangericht beter te begrijpen, en ook met mijn eigen ogen te zien waar die meningsverschillen vandaan komen. We hebben zonder twijfel meer dingen gemeen, dan dingen die ons van elkaar scheiden.

Als je in Israël woont, word je voortdurend geconfronteerd met de situatie - of dat nu via het nieuws is of via discussies in je omgeving. Op school krijg je het vaderlandse verhaal te horen, je leert eigenlijk waarom joden het recht hebben om vrij te zijn in hun land. Sommige basiselementen van dat verhaal zijn legitiem: het Joodse volk heeft het recht op zelfbeschikking en gelijke mensenrechten. Maar het verhaal zegt ook dat wij slachtoffers zijn en altijd worden aangevallen, het verdoezelt de wandaden die Israël heeft begaan. We hebben een narratief nodig dat oproept tot dialoog. Gelukkig word je tijdens het opgroeien genoeg geconfronteerd met andere meningen. Israël is een verdeelde staat met veel verschillende meningen, waarvan sommige echter moeilijk in het openbaar kunnen worden geuit, vanwege de zittende regering. 

In de jaren negentig dacht de meerderheid van het land dat er een vredesakkoord zou komen. Het was voor iedereen een optimistische periode. Maar de terroristische aanslagen, het geweld van de tweede intifada en Gaza hebben de publieke opinie doen verschuiven, waardoor de hoop op vrede verloren ging en het politieke discours verder opschoof naar rechts. Netanyahu kwam aan de macht en speelde in op deze emoties om de publieke opinie te manipuleren, haat tegen moslims te zaaien en zelfs tussen verschillende joden, op basis van hun afkomst. Hij houdt een nationalistisch discours, dat de loyaliteit van het volk aan het nationalistische discours beoordeelt; zelfs Israëlische commando's werden ervan beschuldigd verraders te zijn. Sinds Netanyahu aan de macht is, heeft hij de haat alleen maar doen toenemen en die gebruikt hij om aan de macht te blijven. Hij heeft een democratisch debat bijna onmogelijk gemaakt. Het gaat om twee parallelle gevechten: Netanyahu gebruikt de situatie in Israël om zijn macht te behouden, en in Palestina heeft de seculiere Fatah-partij van Mahmoud Abbas de verkiezingen net uitgesteld omdat Hamas overduidelijk zou gewonnen hebben. Aan beide kanten lijden mensen door dit soort ‘spelletjes’, ze spelen met mensenlevens.  

We moeten mensen als mensen beschouwen voordat we ze in categorieën indelen. Ik denk dat aan beide kanten mensen hun angsten hebben geprojecteerd, die angsten zijn het resultaat van hun respectievelijke geschiedenissen. Enerzijds ziet Israël Palestina als een bedreiging die hen wil uitroeien zoals de nazi's dat hebben gedaan, waardoor wij moeten vechten omdat niemand het voor ons zal doen. Anderzijds herleeft Palestina zijn verleden van kolonialisme en imperialisme waar het in de loop van de geschiedenis vaak slachtoffer van was. Maar beide volken vergeten dat ze in werkelijkheid veel gemeen hebben en allebei slachtoffer zijn. Israël zal nooit veilig zijn zolang Palestina niet vrij en democratisch is. En Palestina zal nooit vrij en democratisch zijn zolang Israël niet veilig is.  

Voor mensen die het conflict zelf niet meemaken, is het makkelijk om voorbarige conclusies te trekken. Maar het is belangrijk om jezelf te informeren en de complexiteit van deze situatie te begrijpen voordat je begint te schreeuwen. Ik geloof in de kracht van de dialoog, in ons vermogen om met elkaar te discussiëren en elkaar te begrijpen. 

Als Europeanen moeten wij ook beseffen dat wij onze democratie niet als vanzelfsprekend mogen beschouwen. We moeten blijven werken aan meer inclusie en diversiteit, anders lopen we het risico het te verliezen. We zijn geneigd te vergeten hoe kostbaar het is."

*Schuilnaam. Haar echte naam is bekend bij de redactie.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.