Vrijplaats De Mandril verdwijnt nu echt uit Maastricht en dat is doodzonde

Het is zaterdag en het is feesten geblazen in de Mandril. Er worden polsbandjes uitgedeeld, want er mogen maar 75 mensen het pand in. Een dag eerder liep het feest namelijk uit de hand: de politie moest ingrijpen omdat er te veel mensen naar binnen wilden om afscheid te nemen van deze plek. In het keldertje zitten mensen te roken en te kletsen onder blacklight-lampen. In de woonkamer hangt een briefje op een zwart-wit geverfde deur: “Deze deur is voor mij, ik haal hem zaterdag op.” Vijf jaar lang was dit de thuisbasis van het politiek en culturele centrum. Nu de vrijwilligers aankomend weekend het gebouw moeten verlaten, claimen ze hun eigen stukje Mandril als herinnering. Na tien jaar houdt het op met bestaan.

De Mandril begon in 2009 als kraakpand op de Boschstraat in Maastricht, met vooral vrouwelijke vrijwilligers. Maar in 2014 moesten ze plaatsmaken voor een poppodium. Ze verhuisden naar een gekraakte rubberfabriek waar ze inmiddels vijf jaar verblijven. Het gebouw moeten ze delen met het Kunstfront, een creatieve broedplaats waar ook allerhande workshops worden gegeven.

Omdat kraken sinds 2010 verboden is, ondertekenden de krakers bij de gemeente een gebruiksovereenkomst die liep tot en met 30 november 2019 – aankomend weekend. Het gebouw zal worden gerenoveerd, maar wat de toekomstige invulling wordt is onbekend. Als de Mandril en Het Kunstfront verdwijnen, blijft er van de alternatieve scene in Maastricht weinig over.

Reden voor feest is er dus eigenlijk niet, maar het afscheid wordt niettemin groots aangepakt: een week lang festivallen met op het programma concerten, workshops over porno, dansworkshops, een masterclass politiek engagement, yoga en jamsessies.

“Het is een gekkenhuis,” zegt de twintigjarige internationale student en vrijwilliger Amaia Rodriguez. Ze lacht vermoeid. “We moeten het gebouw ontruimen terwijl we een festival organiseren met workshops en concerten. Het is heel overweldigend, maar we proberen ervan te genieten.” Ze steken al hun energie in het brengen van een laatste ode aan de Mandril.

Hoewel het officieel geen kraakpand meer is, ziet het er wel zo uit: in de partykelder is de muur volgekladderd, op de gang staat een ontstemde piano en boven is het woongedeelte ingericht met oude meubels en matrassen. In de woonkamer hangt een muur vol met bedankjes van bezoekers van het pand (“Thank you sooo much, you beautiful people of Mandril”). De ramen van het oude fabriekspand zitten vol gaten en alleen in de woonkamer is het dankzij een pelletkachel warm.

De originele ‘Mandrillians’ zijn jaren geleden al vertrokken. Momenteel zijn er zes vrijwilligers: vijf vrouwen en één man, vooral (internationale) studenten. Het afgelopen jaar hebben ze tevergeefs gevochten voor behoud van het pand door te lobbyen bij de gemeente. Ze willen absoluut niet naar een gebouw verhuizen waar ze huur moeten betalen. “Onze activiteiten moeten toegankelijk blijven voor iedereen,” vertelt Roosje (24), een van de vrijwilligers. “Als we huur moeten betalen, moeten we ook entree gaan heffen. Voor onze evenementen vragen we donaties, maar als iemand niet kan betalen, is dat ook oké.” Ze zucht. “Er is bijna geen plek meer in de stad waar je gratis naar een concert kan of gewoon een ruimte kunt gebruiken om muziek te maken of een theaterstuk op te voeren.”

“Dat nodigt ook mensen uit die nog niet professioneel zijn, maar zich nog proberen te ontwikkelen. Mensen die geen professionele yogadocenten of schilders zijn. Wij geven ze de ruimte om dingen uit te proberen en te groeien. Dat is volgens mij erg belangrijk,” voegt Amaia toe.

Het wrange is dat de studenten precies dit idee terugzien in de cultuurvisie van Maastricht. “Ze gebruiken op bijna elke pagina het woord ‘vrijplaats’,” zegt Roosje. “Dat het niet erg is om dingen fout te doen en dat het juist gaat om mensen bij elkaar brengen.” Ze vindt het frustrerend. “Ze zeggen dat ze dat willen, maar geven ons niet de ruimte om het te doen. Ze willen een meer gepolijste, commerciële versie van wat wij zijn.”

Student Zoë Verouden (21) vrijwilligt sinds een jaar in de Mandril. Zij ziet hetzelfde gebeuren: “Maastricht is bezig om van deze buurt een hele mooie culturele plek te maken. Maar er is hier al cultuur gaande die misschien nog wel meer mensen aantrekt dan het soort cultuur dat de gemeente wil.”

De vrijwilligers hebben besloten om de Mandril te laten eindigen. Ze hebben nog overwogen om tijdelijk naar het Landbouwbelang (LBB) te verhuizen, een groot kraakpand aan de Maas, maar dat was toch niet aantrekkelijk. Onder andere omdat het LBB binnen twee jaar verkocht zal worden, maar vooral omdat de cultuur in dat pand te verschillend is. “Wij zijn een kraakpand waar vrouwen de echte power hebben en het Landbouwbelang is wat meer male-dominated. Ik denk dat dat ook voor botsingen gaat zorgen,” zegt Zoë.

Daar is Amaia het mee eens. “Er is een hele duidelijke patriarchale structuur daar. Ook hebben sommige mannen die daar langer wonen een hogere positie, dus als zij nee zeggen dan gaat iets niet door. Zo doen wij dat hier niet.” In de Mandril worden alleen besluiten genomen als iedereen het eens is.

“De Mandril heeft een eigen plek nodig,” laat Zoë weten. “Ik denk dat we, om eer te doen aan de tien jaar geschiedenis van de Mandril, willen eindigen met een grote knal. Dit is cultuur voor ons. Dit is wat wij willen en als we dat niet krijgen, dan stoppen we als we geen plek krijgen voor onszelf.”

De yogaruimte heeft een vloer vol Perzische tapijten en een enkel kacheltje om de ruimte te verwarmen. Vaak worden hier yogalessen gegeven, maar het is ook een ruimte voor workshops en optredens. Het is inmiddels negen uur, en de ruimte zit vol met mensen voor het open podium. Het zijn vooral jongeren die in Maastricht studeren.

Het thema van het open podium is ‘fossil free’. De optredens worden afgewisseld met het vieren van geslaagde acties van het afgelopen jaar tegen de fossiele industrie. “De ‘MidCat’-pijplijn, die gas zou vervoeren van Frankrijk naar Spanje, is door protesten niet doorgegaan,” roept een meisje in de microfoon. Er klinkt gejoel vanuit de zaal en alle studenten klappen enthousiast mee.

Tegen elf uur wordt er in de kelder volop gedanst op hiphop en elders in het pand is een soul- en funkfeest aan de gang. De polsbandjes zijn inmiddels op, er mogen geen mensen meer bij. De bezoekers wisselen tussen het ene feestje en het andere.

“Ik weet eerlijk gezegd niet wat de alternatieve scene gaat doen nu plekken zoals dit sluiten,” zegt Ameera (24), een kunstenaar die samen met een vriendin op de bank hangt in de hal. “Ik denk dat mensen vergeten dat er een grote groep mensen is die niet houdt van naar de nachtclub gaan,” zegt ze. “Of André Rieu”, grapt haar vriendin.

Ook Bram (16) is met zijn vrienden naar het feest gekomen. De Mandril is speciaal voor hem. “We zitten in een band en hebben hier laatst een optreden gegeven. Dat was echt wel de beste avond van ons leven.” Dat het stopt vindt hij echt “bullshit”. “Er zijn niet veel plekken in Maastricht om uit te gaan. Hier of het Landbouwbelang, maar verder niks”.

Zonder de Mandril blijft er voor deze mensen niet veel over. De meeste jongeren komen er alleen om te feesten, sommige komen ook voor de politieke evenementen. In de Mandril “kun je jezelf zijn,” zeggen ze. “En je kunt hier leuk dansen!” zegt een meisje terwijl ze danst.

Dat is ook wat de vrijwilligers zullen koesteren, zeggen ze, als ze zondag de tent verlaten. “De vrijheid is mijn mooiste herinnering aan deze plek,” zegt Zoë.

De Mandril houdt dan wel op te bestaan, maar het heeft veel mensen bij elkaar gebracht. “Het zijn vrienden geworden en mensen die ik niet meer zou willen missen in mijn leven,” zegt Roosje. “Dat houdt niet op. Maar vanaf zondag hebben we geen eigen plek meer.”

“Veel van mijn hoop ligt bij de toekomstige studenten en jonge mensen,” vertelt Amaia. “Ik verwacht niet veel van de stad zelf. Ik denk niet dat zij het initiatief gaan nemen op de manier die wij zouden willen. De Mandril is een bewijs van wat er mogelijk is als mensen bij elkaar komen en iets creëren. We hebben er allemaal veel tijd in gestoken. Voor mij is dit een afsluiter van een heel mooi project.”