Japanse fotografen blikken vijf jaar later terug op Fukushima

Niet lang na de tsunami en de daaropvolgende nucleaire ramp bij het Japanse Fukushima, meldde een groep van tweehonderd gepensioneerden zich vrijwillig aan om achter te blijven in het met straling vervuilde gebied. Het was een van de meest verrassende en fascinerende menselijke reacties op de ramp. “Ik ben 72 dus gemiddeld heb ik nog zo’n dertien tot vijftien jaar te leven,” verklaarde Yasutera Yamad, de aanvoerder van de groep vrijwilligers die zich de Skilled Veteran’s Corps besloot te noemen, destijds aan de BBC. “Zelfs als ik word blootgesteld aan straling, kan het twintig tot dertig jaar duren voordat de kanker zich uiteindelijk ontwikkelt. Wij ouderen hebben nu eenmaal minder kans te overlijden aan de gevolgen van straling.”

De manier waarop de Japanners terugblikken op die rampzalige 11 maart 2011 biedt inzicht in de manier waarop mensen met trauma’s omgaan. In een nieuwe tentoonstelling van de Japan Society in New York, ter nagedachtenis aan de ramp die nu vijf jaar geleden plaatsvond, reflecteren fotografen op hun emoties rondom de tsunami en de kernramp. “Tijdens de gebeurtenissen op 11 maart woonde en werkte ik in Hiroshima en was ik hoofdcurator van het Hiroshima Museum of Contemporary Art (het Hiroshima MoCa),” vertelt Yukie Kamiya, directeur van de galerie. Hiroshima ligt in het westen van Japan, dus Kamiya voelde fysiek weinig van de aardbeving, maar qua gevoel heerste er een allesoverheersende stilte, die Amerikanen misschien nog wel kennen van de aanslagen op 11 september.”

ng

De expositie toont werk van kunstenaars als Tomoko Yoneda, Nobuyoshi Araki en Lieko Shiga en wordt gedomineerd door vervallen gebouwen en desolate, spookachtige landschappen. Het vertelt het verhaal van de manier waarop de Japanners zijn omgegaan met verwoesting, vernietiging en radeloosheid. “De tsunami en de daaropvolgende kernramp brachten het historische trauma rondom Hiroshima en Nagasaki weer naar de oppervlakte. Hoewel we genoeg over het gevaar van kernwapen wisten, schaamden we ons achteraf dat we zo makkelijk dachten over de gevaren van kerncentrale’s.”

De tentoonstelling heeft de titel In the Wake: Japanese Photographers Respond to 3/11 en is opgedeeld in drie delen: documentaire, experimenteel en verhalend. Tomoko Yoneda’s serene foto’s bieden een unieke kijk op mensen, planten en dieren direct na de ramp. Experimenteel fotograaf Nobuyushi Araki bevond zich in Tokio tijdens de ramp en beleefde de ramp dus niet direct. Hij besloot om de negatieven van foto’s die hij op de dag maakte te nemen en er zelf krassen in te maken, om ze zo symbolisch te vernietigen. “Zijn werk staat in sterk verband met zijn eigen strijd tegen kanker en het verlies van het zicht in zijn rechteroog.” Fotograaf Lieko Shiga woonde in een dorp in de buurt van Tōhoku en is al sinds 2008 bezig met het documenteren van de geschiedenis van haar woonplaats. Ze richt zich op het vastleggen van de belangrijkste gebeurtenissen in het dorp, inclusief de effecten die de ramp van 11 maart daar op het sociale leven had.

“Ik hoop dat de toeschouwers inzien hoe belangrijk creativiteit en artisticiteit na een ramp zijn, en dat je daar als kijker ook weer zelf kracht uit kunt putten.”

In the Wake is nog tot 12 juni 2016 te zien in The Japan Society in New York.