Blinde mensen zitten ook gewoon op social media

Lang niet altijd, maar heel soms, als ik urenlang heb zitten scrollen op Facebook, wil ik mijn ogen er wel eens uit poeren met een hete pook, vanwege alle saaie en stomme dingen die ik voorbij heb zien komen, maar helemaal niet had willen zien. Zo kwam het dat ik me laatst opeens afvroeg of blinde mensen eigenlijk ook op social media zitten. Hoe vullen mensen hun dagen als ze niet goed in staat zijn om de hele dag naar Kim K-selfies en kattenfilmpjes te kijken? Om dit uit te vogelen zocht ik jonge blinde mensen op, om ze te vragen naar de betekenis van social media, hun struikelpunten en de vooroordelen die ze naar hun hoofd geslingerd krijgen. Ik vond Dorien, Alexandre en Saskia.

De 25-jarige Dorien Cornelis is sinds haar 18e blind en gebruikt nu nog alleen Facebook. "Social media is iets waar ik me aan vast kan houden," zegt ze. "Het zorgt voor afleiding en het is de perfecte plek om snel in contact te komen met lotgenoten. Ik heb veel contact met mensen in facebookgroepen voor blinden en slechtzienden, en daar kan ik lachen om grapjes die alleen wij begrijpen." Dorien is pas sinds een tijdje weer gaan facebooken. "Je kunt je voorstellen dat social media niet een prioriteit is als je blind wordt."

Ze gebruikt een spraakprogramma, die alles op het scherm voorleest. "In het begin moet je er wel flink aan wennen dat ook alle karakters, letters en interpunctie voorgelezen worden. Als je niet thuis bent in die spraakprogramma's en niet gewend bent om het internet voorgelezen te krijgen, raak je heel erg geïrriteerd en heb je snel de neiging om het maar te laten voor wat het is."

In vrijwel alle Apple-apparaten zit standaard een voice-overprogramma geïntegreerd, waarbij je al je whatsapps en Word-documenten voorlezen krijgt. Dorien maakt ook gebruikt van VoiceOver. "Door middel van een aantal sneltoetsen op mijn toetsenbord navigeer ik door een website of pagina. Op Facebook gebruik ik een tabelletje waarin verschillen toepassingen staan, zoals 'zoeken' en 'koppelingen'. Als je Facebook eenmaal kent weet je heel snel hoe je bijvoorbeeld op iemands profiel terechtkomt." Volgens Dorien gebruiken veel mensen met een visuele beperking de mobiele versie van Facebook op hun computer, omdat daar "minder snelkoppelingen en andere rotkopjes" zijn.

"In principe kan ik alles, behalve natuurlijk het bekijken van foto's en Vines. Dat is soms wel een struikelpunt, want mensen vergeten vaak een bijschrift onder hun foto te typen, waardoor ik geen idee heb waar ik naar, eh, 'kijk'," vertelt ze. "En bij Facebook Messenger mogen ze ook wel het een en ander aanpassen. Als je iemand een sticker wil sturen, leest het programma automatisch een beschrijving van de sticker voor – "blij hondje" bijvoorbeeld. Maar als iemand mij een sticker stuurt hoor ik alleen 'Anne heeft je een sticker gestuurd'."

Dorien kan op zich nog lachen om alle irritante tekortkomingen van Facebook, maar Alexandre Wespes vindt het een stuk minder lachen. De 26-jarige Belg werkt bij een advocatenbureau en er wordt van hem verwacht dat hij bijvoorbeeld zijn LinkedIn-pagina goed bijhoudt." Het lukt gewoon niet en daar word ik gek van," zegt hij. Alexandre heeft de erfelijke aandoening Retinitis pigmentosa, waarbij zijn zicht geleidelijk is afgenomen tot de huidige situatie waarin bijna al het pigment in zijn ogen is afgestorven. Voordat hij blind werd zat hij dagelijks te facebooken en te instagrammen, maar dat doet hij nu niet meer. "Vooral als het gaat om mijn professionele netwerk is social media een probleem. Ik werk als advocaat en moet LinkedIn gebruiken om mezelf zo bekend te maken, maar LinkedIn heeft ontzettend veel toepassingen en zelfs met een voice-overprogramma gaat het moeilijk."

"Ook wil ik de mensen die mij toevoegen op Facebook, of mijn profiel bekijken op LinkedIn, een beetje kunnen onderzoeken, maar dat gaat bijna niet. Je kent het toch wel dat je iemand ontmoet, en dat die persoon je een tijdje later toevoegt op Facebook? Vaak weet je dan even niet wie die persoon is, maar na het zien van zijn profielfoto weet je het dan vaak meteen weer. Ik kan dat niet. Ik moet deze persoon zien te herkennen aan de hand van de informatie op zijn profiel – maar de zoektocht die ik moet afleggen naar zijn profiel is al een hele klus."

Eigenlijk kan Alexandre Facebook alleen gebruiken om verjaardagen te checken en krakkemikkig contact te onderhouden met zijn zus, die in Australië zit."Omdat ik moeite heb met de spraakprogramma's en er maar niet aan kan wennen, werkt Facebook voor mij gewoon niet echt. Ik bekijk meestal alleen de meldingen die ik binnenkrijg via mijn email. Zo lukt het me nog een beetje om op de hoogte blijven. Maar ja, het is niet alles. Ik wil ook wel eens kunnen lachen om video's van katten die niet kunnen springen," zegt hij.

"Ik snap echt niet wat mensen moeilijk vinden aan social media," zegt de 23-jarige Saskia Dalebout. "Het is gewoon een kwestie van veel doen, zodat je er op een gegeven moment gewend aan raakt." Ze maakt dagelijks gebruik van Facebook, Twitter en LinkedIn – en post de hele dag van alles. "Ook onder foto's hoor. Meestal kan ik uit de reacties onder een foto opmaken wat of wie er op de foto staat, en dan reageer ik gewoon mee."

"Mensen zijn vaak best wel verbaasd dat ik gewoon kan facebooken of whatsappen, en gaan er al snel vanuit dat ik niet normaal contact kan leggen met de buitenwereld. Dan vragen ze me voorzichtig hoe ik dat dan allemaal doe, en dan leg ik het met alle liefde uit." Haar enige kritiek uit ze over de updates van mobiele apps. "Meestal veranderen ze de posities van toepassingen op Facebook of Twitter, waardoor ik aan het zoeken blijf. Dan ben ik eindelijk gewend aan een vaste volgorde, gaan ze het weer veranderen."

Ik vermoed dat er tussen de 320 duizend Nederlanders met een visuele beperking een hoop mensen zitten die handiger met computers zijn dan ik, met mijn uitstekend werkende ogen. En ondanks dat het me vreselijk lijkt om blind te zijn, zijn er heel, heel soms momenten in mijn leven dat ik denk dat je ook weer niet zó veel mist als je niks ziet (dit zijn vooral momenten waarop ik geconfronteerd word met zeer saaie make-uptutorials, irritante filmpjes van dikke, knagende kutkonijnen en oma's die op zeer onsmakelijke wijze op auto's staan te twerken).