Waarom vrouwen vaak de emotionele lastdragers zijn in relaties

Zij zette vorig jaar samen met een aantal anderen het Pisswife-platform op, en voor het nieuwste nummer van het tijdschrift schreef ze een artikel over hoe het komt dat vrouwen vaak emotionele lastdragers zijn in relaties. Hieronder lees je een voorpublicatie van Tessels artikel.

Zelfs wanneer je ongezonde patronen in je relatie herkent, is het moeilijk om afstand te nemen. Vooral van vrouwelijke types wordt veelal verwacht dat ze vergevingsgezind zijn en gemotiveerd om hun partner te helpen, maar dit speelt ongezonde of zelfs gevaarlijke situaties in een relatie juist in de hand.

In februari 2018 eindigde een turbulente maar gelukkig korte relatie. Hij had een talent voor manipulatie en voordat ik het wist was hij bij me ingetrokken in mijn studentenkamer in Amsterdam. Ik had vrij snel door dat deze verhouding niet goed voor me was en toch kapte ik het te laat af, toen ik echt niet meer kon. Een maand na die doorbraak hadden we nog een gesprek op WhatsApp waarin ik me hardop afvroeg waarom ik het toen pas had uitgemaakt. Hij bekende al langer door te hebben dat hij misbruik van me maakte en hij kon me haarfijn uitleggen dat dat kwam doordat ik “in goed geloofde”: daar schijnen vrouwen wel vaker last van te hebben, volgens hem.

Een luisterend oor

Ik kan me verschillende fragmenten herinneren waarin ik onuitputtelijk kon luisteren naar de nare ervaringen uit het leven van mijn ex-vriend. Samen gingen we dan psycholoogje spelen en bedenken hoe hij dit allemaal het beste kon verwerken. Als we ruzie hadden of hij deed iets vervelends, herinnerde hij me snel aan zijn onverwerkte trauma’s en dan deed ik mijn uiterste best om de situatie van zijn kant te bekijken. Keer op keer deed hij een beroep op mijn inlevingsvermogen. Ook problemen buiten zijn mentale staat gingen mij opeens aan: Hij raakte mijn huissleutels kwijt en verwachtte dat ik nieuwe zou aanschaffen, hij maakte mijn fiets kapot en zette deze vast aan een paal zodat ik ‘m vervolgens naar de fietsenmaker kon brengen. Als ik begon te protesteren was hij inmiddels al aan het klagen over zijn volgende probleem. Voor mijn issues was geen plek meer over in mijn beklemmende studentenkamer.

Wanneer ik deze anekdotes aan mijn vriendinnen vertel klinkt het velen van hen bekend in de oren. Een vriendje die als serie-vreemdganger steeds de scheiding van zijn ouders aankaart als excuus, bijvoorbeeld. Daar had hij het erg moeilijk mee, en nu heeft hij bindingsangst, maar of ze het alsjeblieft niet uit wilde maken. Een andere vriendin had een vriend die steeds “toevallig” kwam opduiken als ze ergens wat zat te drinken met haar vrienden. Toen ze hem confronteerde met zijn obsessieve en jaloerse gedrag zei hij dat hij nou eenmaal heel onzeker was: had ze hem maar zekerder moeten laten voelen over hun relatie. Als kers op de taart hoorde ik laatst dat een ex-vriend een vriendin van mij had bedankt voor haar commentaar op hem als partner: hij had er veel van geleerd en behandelde zijn huidige vriendin een stuk menselijker.

Een feminiene identiteit wordt veelal geassocieerd met zorgzaam zijn, met als voornaamste argument voor deze claim dat vrouwen historisch en biologisch gezien de opvoedingstaak op zich hebben genomen. Naast het feit dat niet alle vrouwen een baarmoeder hebben of deze willen benutten door een kindje te baren, is er ook al meerdere malen aangetoond dat vrouwen helemaal niet per se zorgzamer zijn dan andere geslachten.

De associatie tussen vrouwelijkheid en zorgzaamheid is alsnog erg voelbaar. Specifiek in romantische relaties wordt deze associatie als vanzelfsprekend ervaren. Relatiecoaches en meisjesfora wijzen ons er constant op dat we emotioneler zijn ingesteld en dat we actief met onze empathie-kunsten aan de slag moeten voor het succes van onze relatie. Mijn vriendinnen hebben meerdere keren betoogd hoe ze vaak de functie van luisterend oor bekleden in hun relaties met zowel mannen als met andere genders. Deze traditionele feminiene kwaliteiten achten zij, en ikzelf ook, als belangrijk in een relatie. Ik wil graag dat mijn partner zich comfortabel en gehoord voelt bij mij, mits ik dit terugkrijg van mijn partner, ongeacht het geslacht. Toch heb ik geen zin om met een gereedschapskistje vol traditionele feminiene kwaliteiten te zitten sleutelen aan het perfecte vriendje of vriendinnetje.

In 1997 deden sociologen Jane Ellington en Linda Marshall onderzoek naar het zelfbeeld van een groep vrouwen die ervaringen hadden met een ongezonde relatie: de ervaringen varieerden van gewelddadige partners tot emotionele manipulatie en de groep was divers wat betreft etnische achtergrond. Het bleek dat de vrouwen zichzelf opvallend vaak beschreven als geëmancipeerd en egalitair, maar de kwaliteiten die zij het meest aan zichzelf waardeerden kwamen markant overeen met traditionele feminiene kwaliteiten. Ze prezen zichzelf om hun vermogen om onder andere warm, begrijpend en sympathiek te zijn.

Het is interessant dat geëmancipeerde vrouwen nog steeds zoveel waarde hechten aan eigenschappen die vrij conservatief aan het feminiene worden gelinkt: eigenschappen die ons klaarblijkelijk ook nog weleens tegenzitten. Zorgzaam kunnen zijn is een prachtig vermogen en inlevingsvermogen een waardevolle karaktereigenschap, maar wanneer we deze eigenschappen uitsluitend aan vrouwen toeschrijven is dat niet eerlijk. In een relatie is het niet eerlijk als er voortdurend van je wordt verwacht dat je zorg en liefde geeft, wanneer je dit niet evenredig terugkrijgt. Een relatie is nooit in balans als de één emotionele arbeid verricht en de ander dit als vanzelfsprekend ervaart: relaties kosten energie aan beide kanten. Ik heb geleerd dat het belangrijk is om op je eigen grenzen te letten, voordat je partner opeens een beroep gaat doen op je opgelegde opvoedingstaak. Bespaar jezelf de energie, de tijd, en vooral de pijn wanneer je voor lief wordt genomen.

Een duidelijke nee

Wat ik opvallend vond aan ons laatste gesprek is dat hij toegaf bewust te zijn van zijn misbruikende gedrag. Het deed me denken aan de veelgehoorde bewering van mannen dat zij een partner nodig hebben die hen expliciet vertelt dat ze iets niet meer mogen doen. In zaken van aanranding, verkrachting, een over het algemeen ongezonde relatie: mannen moeten een duidelijke nee horen.

Zelfs al is de partner in kwestie bewust van zijn wangedrag, het is aan mij en andere vrouwen en femmes om ze die corrigerende tik te geven. Waar moet een ‘duidelijke nee’ dan precies aan voldoen? Hier zijn misbruikende partners ook vaak de jury over, praktisch genoeg. Het lijkt mij in een relatie tussen twee (of meerdere) volwassenen niet meer dan logisch als iedereen al opgevoed is en zelf een beetje kan inschatten wat je wel en wat je niet kan maken.

Dat vrouwen de emotionele lastdragers zijn in een relatie is niet meer van deze tijd. Wanneer een relatie fout loopt of er geweld en mishandeling aan te pas komt is het niet aan jou om de schouder te zijn waar hij op uit kan huilen. Je hoeft niet altijd iedereen te begrijpen en emotionele steun te bieden, al helemaal niet wanneer dit ten koste gaat van je eigen welzijn. Bevrijd jezelf van verwachtingen die alleen maar zijn gebaseerd op je feminien-zijn! Je hebt, net als je partner, het recht om iets niet te begrijpen, iets niet te willen vergeven en om ook eens een keertje niet lief te zijn. Wanneer je partner iets doet en een grens overschrijdt, heb je het recht om boos te worden zelfs al heb je niet expliciet aangegeven dat hij “straf” zou krijgen als hij zich zo zou gedragen. Het is inmiddels tijd dat onopgevoede, luie of mishandelende partners zichzelf verantwoordelijk houden voor hun wangedrag, en niet hun partner en hoe duidelijk ze “nee” zegt.

Hij woont gelukkig niet meer bij me in huis. Ik ben inmiddels gestopt met het opvoeden van volwassen mannen. Gedrag dat me is aangeleerd, de drang om altijd lief te zijn – Ik heb het afgeleerd. Ik ben een luisterend oor voor mensen die ook naar mij luisteren en zelfs als ik onduidelijk “nee” zeg verwacht ik dat die “nee” ook gerespecteerd wordt. Ik laat me niet meer vertellen dat ik iets had moeten doen, iets had moeten laten, of iemand had moeten leren hoe hij met mij om moest gaan. En ik geloof nog steeds in goed.

Hier vind je meer info over de launch aanstaande zaterdag, op het Veronicaschip op de NDSM-werf in Amsterdam.