De protesten op het Plein van de Hemelse Vrede waren anders dan iedereen denkt

Dit artikel verscheen eerder op VICE Frankrijk.

Bijna dertig jaar geleden, op 5 juni 1989, stond een man tegenover een rij tanks op het Plein van de Hemelse Vrede in Beijing . Dit iconische beeld – dat een dag nadat het leger het plein had betreden en het vuur had geopend op de pro-democratische demonstranten werd gemaakt – werd een symbool voor het hardhandige optreden van de Chinese overheid tegen de studentenopstand van die zomer. Maar vanwege de confronterende aard van de foto en wat er daarna gebeurde, vergeten veel mensen dat de demonstraties tot dat punt redelijk vredig waren verlopen.

Magnum-fotograaf Patrick Zachmann was in Beijing in de weken voorafgaand aan het optreden van de Chinese overheid. Hij vertelt wat hij daar zag.

Ik kwam aan in Beijing op 13 mei 1989. Hu Yaobang, de voormalige president van de Chinese Communistische Partij, was een maand eerder overleden. Yaobang werd door velen gezien als een onkreukbare hervormer voor een meer open overheid. Zijn dood was de aanleiding van een aantal pro-democratische protesten, maar tegen de tijd dat ik arriveerde begonnen die protesten al af te nemen.

Ik was naar China gekomen om portretten te schieten van jongeren in Beijing. Ik was niet per se van plan om de demonstraties vast te leggen, maar op weg van het vliegveld naar mijn hotel, dat vlak naast het Plein van de Hemelse Vrede lag, zag ik hoe een klein groepje mensen zich verzamelde. Ik liep erheen en realiseerde me dat het studenten in hongerstaking waren.

De volgende tien dagen bracht ik door op het plein. Nu ik erop terugkijk, heb ik veel geluk gehad dat ik daar was – ik wist niet dat de protesten weer zouden oplaaien. In eerste instantie was ik een van de weinige westerse fotografen ter plaatse. Twee dagen na mijn aankomst veranderde de sfeer. Gorbatsjov kwam aan in Beijing voor een officieel staatsbezoek, en met hem arriveerde pers van over de hele wereld.

Ik zag hoe journalisten op het plein aankwamen met hun camera’s en walkie-talkies. Elke fotograaf had een klein leger aan journalisten en fixers mee. Ik was niet bepaald te spreken over hoe een aantal van hen zich gedroegen. Het waren de hoogtijdagen van de fotojournalistiek: verslaggevers stapten direct op het vliegtuig als er ergens een conflict uitbrak, vlogen van het ene conflict naar het andere, en hadden vaak geen idee wat er nou eigenlijk precies aan de hand was. Als gevolg daarvan gedroegen sommigen van hen zich niet zoals je zou hopen. Ze maakten foto’s van de jongeren zonder met ze te spreken of om hun mening te vragen. Toch waren de studenten erg gastvrij – ze zagen de vrije pers als helden.

De sfeer op op het plein was een vreemde mix van vreugde en spanning, en wisselde voortdurend tussen die twee. Het was mooi om te zien hoe jonge mensen nieuwe manieren van verzet bedachten, recht voor onze neus. Sommigen organiseerden kleine workshops op het plein, anderen richtten vakbonden op en maakten spandoeken. De studenten leerden snel hoe ze zich moesten organiseren – demonstranten die zich bij de protesten voegden kregen al snel leidinggevende functies en gaven toespraken aan duizenden mensen.

Terwijl al deze positieve acties plaatsvonden, maakten de demonstranten zich wel zorgen. Er gingen geruchten rond over tanks die, vooral ‘s nachts, de stad omcirkelden. In de tien dagen en nachten die ik op het plein doorbracht kregen deze spanningen steeds meer de overhand, tot ze uiteindelijk oversloegen in paranoia – terecht, gezien de verschrikkelijke onderdrukking die zou volgen.

Ik verliet het plein op 23 mei, drie dagen nadat de krijgswet was afgekondigd, en tien dagen voordat de demonstratie de kop in werd gedrukt. Deze foto’s zijn dertig jaar later nog steeds bewijs van de moed, hoop en vrijheid die voor de onderdrukking bestonden.

Scroll naar beneden voor meer foto's van Patrick Zachmann.