Dj’s op de vlucht: zo moeilijk is het om muzikant te zijn in Iran

Hoeveel hou je van muziek? Welke risico's zou je nemen als muziek je leven is? Dat zijn vragen die Anoosh Raki en Arash Shadram zich stellen. In 2013 begonnen ze als Blade&Beard, haalden samples van internet en maakten er muziek mee in Ableton. Zo ontstond hun eigen soundcloudprofiel. Niks bijzonders, zou je zeggen. Maar de omstandigheden waren verre van normaal: Anoosh en Arash begonnen hun carrière in Teheran.

Ze houden van house en techno, maar het draaien en produceren van Westerse muziek is in Iran verboden. Ze kunnen daarom niet in het openbaar optreden of hun muziek verkopen. Ze moeten oppassen voor gevangenisstraffen, moeten rekening houden met het betalen van steekpenningen en de raves die ze organiseren zijn altijd illegaal. Ze hebben twee mogelijkheden: underground blijven, of vluchten naar Europa. Regisseur Susanne Regina Meures heeft Anoosh en Arash gevolgd met een camera. Haar documentaire Raving Iran, over het duo en de scene in Iran, wordt 23 november vertoond op het Internationaal Documentaire Festival Amsterdam. Een deel van de documentaire werd gefilmd met een verborgen camera, om de alledaagse momenten van hun artistieke relatie.

Een leven waarbij de keuze moet worden gemaakt om binnen de underground actief te zijn of te vluchten naar Europa. De regisseuse Susanne Regina Meures heeft Anoosh en Arash in de afgelopen tijd met de camera gevolgd. Haar documentaire over het duo en de scene in Iran is vertoond in de Duitse bioscopen onder de titel Raving Iran afgelopen september. Een deel van de shots werden gefilmd met een verborgen camera, om mensen de alledaagse momenten te laten zien van een prille artistieke relatie. Uiteindelijk moest het onder de bh van de regisseuse het land uit worden gesmokkeld.

Anoosh heeft totaal andere problemen. Het gaat met Blade&Beard nog niet snel genoeg. „Arash en ik weten dondersgoed dat we eerst al onze projecten tot een goed einde moeten brengen, voordat er iets gebeurt." Hij zit zonder de aanwezigheid van Arash op het balkon van vrienden in Zürich. Anoosh vertelt ons hoe de vlucht was, waarom hij alles op een kaart zet en hoe de Iraanse underground werkelijk is.

THUMP: Anoosh, hoe gaat het? Waar zijn jullie op dit moment mee bezig?
Onlangs is er een EP uitgekomen met tracks die we een jaar geleden nog in een vluchtelingenkamp hebben opgenomen. Op dit moment werken we aan meer dan honderd techno en deephouse-projecten, die nog niet af zijn.

Honderd, echt waar?
Ons leven leent zich er op dit moment niet echt voor om te produceren. Daarom blijft alles bij ideeën. We moeten constant schakelen. Als kunstenaar is dat verschrikkelijk. Wij hebben een verblijfsvergunning gekregen voor Zürich en proberen om binnen drie weken een plek te vinden. Maar het vinden van een woning is lastig en het is duur. Voor iedereen, niet alleen voor vluchtelingen. Onze vrienden helpen ons in de tussentijd.

Een Mix, die Blade&Beard niet legaal op cd kan uitbrengen in Iran.

Hoe is het contact met de Zwitserse autoriteiten?
De autoriteiten zijn er erg lang mee bezig geweest, voordat ze in staat waren om de vergunning af te geven omdat het ook voor hen een zeer ingewikkelde zaak was. „Een dergelijk geval zoals dat van jullie hebben we nooit eerder gehad.", vertelden ze ons.

En wat voor invloed heeft deze situatie op jullie muziek? Zijn jullie harder geworden?
Natuurlijk! We zijn steeds somberder en somberder geworden. Maar het grootste probleem met het maken van tracks is een kwestie van zelfvertrouwen. Het vluchtelingenkamp, waar we woonden voordat we naar Zürich kwamen, was afgelegen op een berg bij Graubünden. Het was alleen wij, dertig andere vluchtelingen en verder niemand. We hadden geen vrienden, geen omgeving, en we waren het geloof in onszelf bijna volledig verloren. In zo'n rusteloze situatie kan niemand goede muziek maken.

Jullie hebben een paar keer in Zürich en Lausanne gedraaid. Hoe ging het?
Het ging aardig, maar soms kende de boeker onze muziek ook niet echt. De laatste keer hebben we in Hive gedraaid. Misschien was het de verkeerde dag, maar toen we begonnen liep het gros van de mensen plotseling naar buiten. Toen we klaar waren, zeiden ze tegen ons: hier wordt normaal meer groovende muziek gedraaid. Misschien kunnen jullie beter in Berghain staan, voor hier is het echt te heftig."

Wie zijn jullie favoriete artiesten?
Wij zijn grote liefhebbers van Recondite, Tale of Us en alles van Life And Death. Wat zij maken, past precies bij onze smaak.

Gaan jullie in Zürich wel eens uit wanneer jullie niet hoeven te draaien?
Nee. Ik ga niet zo graag uit. Ik draai liever in een club, doe graag iets met mijn vrienden of neem thuis muziek op.

In de documentaire zie je vaak mensen vragen wat house is. Hoe ziet de scene er daar uit?
Er zijn in Iran veel mensen die elektronische muziek horen en dan niet weten wat het is. Dat moet je hen dan uitleggen. Maar er is een kleine scene van minder dan 2.000 mensen in het hele land, die zeer gepassioneerd en deskundig zijn. Niks ontgaat hen.

En draaien veel van hen ook?
Niet echt. In Teheran zijn er veel dj's, maar weinig draaien elektronische muziek. De traditionele Iraanse muziek is erg groovy. Daarom voelen sommigen zich meer verbonden met Rihanna en MTV-achtige popmuziek. Binnen de elektronische muziek zijn er minder dan twintig dj's actief. Natuurlijk kun je alleen in de underground draaien, want in Iran kun je niet zomaarin het openbaar Westerse of party-muziek draaien. Al kun je het vinden op Facebook, SoundCloud of Instagram.

Hoe lang ben je zelf al dj?
Ik ben negen jaar bezig. Sinds 2012 spelen Arash en ik samen, een jaar later begonnen we eigen dingen te produceren op computers met Ableton en controllers.

Hoe hebben jullie geleerd te produceren? Ook met YouTube-tutorials?
In Iran heeft de regering veel internetsites geblokkeerd, waaronder ook YouTube. Dus moesten we herhaaldelijk Proxy-omleidingen gebruiken om tutorials en andere video's te kunnen bekijken. Bovendien was de verbinding verschrikkelijk langzaam. Het duurt een eeuwigheid voordat je een sample-bibliotheek hebt gedownload. Toen we in Zwitserland kwamen, hebben we eerst allerlei video's bekeken.

Daarnaast hebben jullie illegale feesten georganiseerd, die in de film veel inspanning lijken te kosten.
Toen ik probeerde mijn eerste rave in de woestijn te organiseren, dacht ik nog dat ik gewoon een kunstenaar was. Op het einde kwam ik erachter dat ik ook een festivalorganisator en nog veel meer ben. Het kostte ons veel e-mails, veel mensen, heel veel geld en ook vertrouwen. Het is ongelofelijk moeilijk om een geschikte locatie te vinden, aan een geluidssysteem te komen of zelf de reis te organiseren. In Europa veranderen de regels iedere dag, in Iran zijn het de problemen die zo snel veranderen. Als je vandaag een probleem met de wet hebt, dan heb je morgen het dubbele. Dit is erg ingewikkeld.

Deze video laat een illegale rave zien in Iran, die Anoosh en Arash georganiseerd hebben.

Bij de rave waren ook vrouwen aanwezig. Zij moesten zich bedekt kleden, voor het geval dat de zedenpolitie langskomt.
Voor hen is de hele situatie nog moeilijker. Zij ondervinden veel problemen in Iran, en moeten zich ten alle tijden bedekt kleden. Zij durven niet te drinken. De regels zijn verschrikkelijk en pijnlijk, terwijl vrouwen ook mensen zijn, zoals jij en ik.

In de film zeggen jullie een woord bijzonder vaak: kiri, shit! Vaak waren jullie xx door hindernissen. Wat was de reden om toch zo door te gaan?
Als je gewoon stopt, ga je nooit je doel halen. Je moet het proberen, ook al lijkt het kansloos. Dat heb ik geleerd toen ik nog een sporter was. Tien jaar lang ben ik professioneel basketballer geweest. Ik was een jeugdspeler van een Teheraanse club, toen de meest succesvolle van Azië. Maar ik benijdde al mijn vrienden en oud-teamgenoten die toen daadwerkelijk succesvol waren.

Hoe zijn jij en Arash bij elkaar gekomen?
Acht jaar lang waren we gewoon normale vrienden binnen een grotere groep, totdat ik hem drie jaar geleden vertelde dat ik een paar coole nieuwe tracks had gemaakt, die we een keer b2b konden draaien. Dat hebben we toen ook gedaan, en ik wist dat ik met Arash iemand gevonden had met wie ik mijn droom kon verwezenlijken. Hij accepteert mij ook. En hij kon al goed uit de voeten met Ableton.

Jullie hadden hele precieze ideeën, niet alleen van de elektronische muziek, maar ook van de cultuur eromheen. In de film praten jullie over Ibiza en de viering bij zonsopgang.
We hebben geprobeerd om juist deze cultuur te creëren voor de mensen in Iran. Bovendien wilden we de wereld laten zien dat er zoiets in Iran mogelijk is. We wilden er zoveel mogelijk mensen mee bereiken.

Bij SoundCloud kun je zien waar iemand vandaan komt die naar je tracks luistert. Hoe zag jullie publiek eruit, voordat jullie door de film bekend werden?
We hadden een paar vrienden binnen en buiten Iran op Facebook, waaronder ook mensen die het land nog voor ons verlaten hebben. Zij hebben onze muziek verder verspreid. Al voor de film kwam de helft van onze luisteraars op SoundCloud niet uit Iran.

Het beeld dat veel media laten zien van het Iraanse regime en de bevolking is zeer conservatief. Terwijl ik vele malen heb gehoord hoe liberaal de mensen eigenlijk in Teheran zijn.
Geloof mij: de mensen in Iran zijn net als in de VS of Europa. Door de sancties zijn velen tot de rand van armoede gebracht en sommigen proberen daarom om ook een beetje geld te verdienen aan de toeristen. Al is het contact met de Westerse mensen voor hen het belangrijkste. Ze willen graag zelf naar Europa gaan, alleen om te kijken hoe het hier werkelijk is.

Stel dat het huidige systeem en de oriëntatie in Iran verandert. Hoe denk je dat het nachtleven er dan in Teheran uit zou zien?
In de geschiedenis van Iran heeft een verandering door de regering nooit voor een verbetering van de levensomstandigheden geleid. Maar het zou geweldig zijn als de volgende regering minder religieus zou zijn. Ik heb de goede hoop dat de scene in Teheran kan worden als in Dubai of Tel Aviv. Maar de huidige regering duwt ons in de afgrond. Wie een Westers leven wil, kan dat alleen in het geheim hebben.