In India protesteren duizenden Jaïnisten voor het recht om zich dood te vasten

Bijna 2.500 leden van de Jaïn Dharma gemeenschap zijn afgelopen maandag in de Indiase stad Kanpur bij elkaar gekomen om in stilte te demonstreren tegen het recent ingestelde verbod op Santhara – een ritueel waarbij mensen zichzelf doodvasten. India telt in totaal meer dan vier miljoen Jaïnisten, en door het hele land was er veel te doen over het recente verbod.

Op 10 augustus besloot de hoge raad van Rajastan dat het praktiseren van Santhara illegaal is. Tien jaar geleden spande mensenrechtenactivist Nikhil Soni een rechtszaak aan, omdat hij vond dat Santhara gelijk stond aan zelfmoord, wat in India bij wet bestraft wordt. Er volgde een ellenlange juridische soap, waar deze maand dus eindelijk een einde aan is gekomen.

Mocht je je afvragen waarom iemand zich uit vrije wil wil doodvasten: de Jaïnisten doen het wanneer het eind van hun leven in zicht is, als manier van spirituele purificatie. Doorgaans beginnen ze als het lichaam al onherroepelijk beschadigd is, en wanneer het duidelijk is dat op korte termijn de dood zal volgen. Leden van de geloofsgemeenschap vasten uit religieuze overwegingen vaker in het jaar, en ze zijn ervan overtuigd dat Santhara een proces is van voorbereiding op de dood, in plaats van een bewuste daad van zelfdoding.

Het Jaïnisme is een van de oudste religies in de wereld, en het is gefundeerd op beginselen als zelfcontrole en het vrij zijn van geweld. Het leven van een sober en ingetogen bestaan wordt er als een groot goed gezien. Net als de Hindoes, die in India in de meerderheid zijn, geloven ook de Jaïns in spirituele reïncarnatie. Met een heldere geest die tijdens het sterven is gefocust op spirituele (in plaats van materiële) zaken, kun je volgens hen het beste afreizen naar het hiernamaals. Ook wordt het ritueel uitgevoerd als manier om "moksha" te bereiken, een spirituele toestand die losstaat van de cyclus van geboorte en overlijden. Voor Jaïns, die vaak lange tijd naast het bed van hun stervende familielid zitten, is Santhara een heilig gebruik.

Na het verbod zei Jain-guru Acharya Dr. Lokesh Munisagar in gesprek met de Hindustan Times dat "het ritueel was gemaakt voor heiligen die hadden besloten hun fysieke lichaam te verlaten om moksha te bereiken." Ook zei hij dat de beslissing van de hoge raad direct indruist tegen de religieuze overtuigingen van zijn gehele gemeenschap.

"Santhara heeft helemaal niks te maken met zelfmoord. Integendeel, het is een zegening voor diegenen die het ondernemen," aldus een van de hoofden van de Internationale Jeugdorganisatie voor Jains (JIYO) in gesprek met VICE News. De man, afkomstig uit Mumbai, wil verder anoniem blijven. Hij benadrukt dat Santhara niet door iedereen wordt gedaan, maar voornamelijk door "ouderen en orthodoxe Jaïnisten."

Volgens de Times of India zijn in Mumbai de laatste zeven jaar bijna vierhonderd mensen overleden nadat ze Santhara hadden verricht Soni in 2006 zijn wettelijke petitie indiende is er veel publieke aandacht voor Santhara in de praktijk, toen de 93-jarige Kaila Devi Hirawataan haar vasten begon. Er ontstond al snel een verwoed nationaal debat of ze daarmee aan zelfmoord of aan een vorm van euthanasie deed. Pana Chand Jain, een advocaat die de zaak namens de Jaïns deed, zei in 2006 dat "dit geen zelfmoord is, want zelfmoord is impulsief. Dit is een beslissing die met het volle verstand wordt genomen, met toestemming van familieleden en goeroes. Het gebeurt dan ook niet in het geheim – het is een strikt religieuze aangelegenheid."

Inmiddels zijn we negen jaar verder en de hoge raad van Rajastan heeft dus besloten dat Santhara geldt als een poging tot zelfmoord, waarvoor iemand maximaal een jaar in de gevangenis kan komen. Ook stelde de raad vast dat iedereen die een daad van Santhara actief ondersteunt, schuldig is aan het assisteren van zelfmoord, waarvoor je maximaal tien jaar in het gevang terecht kan komen.

"Voor velen van ons is Santhara een zeer pure manier om dit leven te verlaten," legt de JIYO-hoofd aan ons uit. "Deze uitspraak is voor ons dan ook zeer moeilijk te accepteren, we zien het als een aanval op onze religieuze vrijheid."

Religieuze leiders uit de Jaïngemeenschap hebben al aangekondigd dat ze in hoger beroep zullen gaan bij het hooggerechtshof van India.