Italië worstelt met de hoeveelheid lichamen van de slachtoffers van het coronavirus

De eerste keer dat ik het filmpje van de legertrucks zag, die de overleden slachtoffers van het coronavirus in de Noord-Italiaanse stad Bergamo ophaalden, dacht ik dat het nep was. Helaas was dat niet zo. Op 21 maart werd het Italiaanse leger ingeschakeld om zo’n 60 lijken op te halen, omdat het crematorium in de stad niet meer dan 25 lijken per dag kan verwerken – ook al werken ze de klok rond.

Bergamo werd tot nu toe het hardst getroffen door de Italiaanse uitbraak; sinds het begin van de crisis zijn er alleen al in de stad en omgeving meer dan duizend mensen overleden aan COVID-19. De doodskisten in de legertrucks werden naar Ferrara, 200 kilometer ten zuidwesten van Bergamo, en andere steden gebracht, om de druk op het systeem te verlichten.

Door de beelden werd niet alleen de medische noodsituatie in de regio duidelijk, maar ook de enorme druk die op de uitvaartcentra en de begrafenisondernemers ligt. Ik sprak met Alessandro Bosi, het hoofd van de Italiaanse Federatie van Begrafenisondernemers (FENIOF), om meer te weten te komen over de regels en risico’s waar begrafenisondernemers nu mee te maken hebben.

VICE: Hoe is het werk van begrafenisondernemers veranderd sinds de crisis?

Alessandro Bosi: Het is vooral moeilijk voor de uitvaartcentra, omdat zij te maken hebben met speciale veiligheidsprocedures om met de slachtoffers van COVID-19 om te gaan. Daarnaast moeten ze natuurlijk ook nog alle gewone sterfgevallen in het land – ongeveer 600.000 per jaar – afhandelen. Door de nieuwe maatregelen kunnen ze niet al hun diensten leveren en steun bieden aan de rouwende families.

Wat is het huidige protocol?

De regels verschillen per regio. Over het algemeen moeten de kleren aanblijven van de lichamen van iedereen die aan COVID-19 is overleden, en ze moeten in een laken gewikkeld worden waar desinfectiemiddel op zit. Daarna worden de lichamen terug in de kist gedaan, die onmiddellijk wordt gesloten, waarna ze naar de begraafplaats of het crematorium worden vervoerd.

Als iemand in het ziekenhuis aan COVID-19 overlijdt, krijgen de familieleden het lichaam daarna vaak niet meer te zien. Ze moeten afscheid nemen voor een afgesloten kist. Als iemand thuis overlijdt en de doodsoorzaak postuum met de ziekte in verband wordt gebracht, wordt iedereen die bij de overledene in huis woonde of met hem in contact is gekomen in quarantaine gezet. Dat is een probleem voor de uitvaartcentra: ze moeten een manier vinden om met de familieleden een begrafenis te regelen zonder dat die erbij mogen zijn. Oftewel: uitvaartcentra moeten de maximale voorzorgsmaatregelen nemen.

Is het uitvaartpersoneel voldoende beschermd?

We hebben dit probleem weken geleden al kenbaar gemaakt. Het is op dit moment onmogelijk om FFP3-mondkapjes of desinfectiemiddelen te vinden. Natuurlijk is onze sector absoluut ondergeschikt aan het werk van zorgpersoneel, maar omdat we de leiding hebben over begrafenissen, moeten we onze werknemers wel beschermen en garanderen dat ze hun werk kunnen doen. Dat komt de hele samenleving ten goede.

Hoe ziet een begrafenis voor een slachtoffer van COVID-19 eruit?

Op dit moment wordt een doodskist naar een begraafplaats vervoerd, en dat is het. Alle vieringen en bijeenkomsten – van welk type dan ook – zijn verboden. Open kisten mogen ook niet meer. Ik heb berichten voorbij zien komen dat je gecremeerd moet worden als je aan COVID-19 overlijdt, maar dat is niet waar. De lichamen kunnen worden begraven of gecremeerd – net als altijd.

Als de familie in quarantaine zit, hoe regel je dan alles?

Veel is veranderd. Je mag niets meer als vanzelfsprekend beschouwen bij het vaststellen van de doodsoorzaak – vooral niet als iemand thuis is overleden. Je moet altijd een mondkapje, gaspak en handschoenen dragen, ook als je met de familieleden van de overledene omgaat. Sommige dorpjes hebben de procedures die je normaal gesproken in persoon moet afhandelen iets soepeler gemaakt. Zo kan de machtiging om iemand te laten cremeren nu bijvoorbeeld via een videogesprek op WhatsApp geregeld worden en kunnen andere zaken per e-mail worden afgehandeld.

Wat heeft dit allemaal voor invloed op het rouwproces?

Ik moet zeggen dat de Italiaanse families erg verantwoordelijk en eensgezind reageren. Veel mensen hebben ook al afspraken met hun lokale uitvaartcentra en priesters gemaakt om hun geliefden alsnog symbolisch te eren als de crisis eenmaal voorbij is.

Laat het filmpje van de legertrucks die de lijken moesten vervoeren goed de ernst zien van waar begrafenisondernemers mee te maken hebben?

De beelden laten goed zien hoe problematisch een plotselinge stijging van COVID-19-sterfgevallen in een klein gebied kan zijn. Het probleem met Bergamo is dat op dit moment ook veel uitvaartcentra zijn gesloten. De stad moest zelfs tijdelijk doodskisten in een kerk neerzetten, omdat er geen plek meer was op de begraafplaats of in het crematorium. Dat soort oplossingen zouden normaal gesproken ondenkbaar zijn.

De meeste doodskisten kunnen niet lang blijven liggen. In de kisten zit een container die alle vloeistoffen opvangt die uit het lijk komen, maar na een paar dagen stroomt die over – wat voor de hand liggende hygiëneproblemen veroorzaakt. De beelden van het leger zorgden er volgens mij voor dat iedereen echt binnen bleef en de maatregelen ging respecteren. Ze hebben iedereen doen inzien dat dit geen grap is.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Italië